PHp de dosya işlemleri Dosya İşlemleri phpprogramlama

Dosya İşlemleri
Web programıcısı olarak ziyaretçinin bize göndereceği bilgileri yakalamayı öğrendik. Şimdilik sadece ziyaretçinin Browser'ına geri gönderdiğimiz bu bilgileri, sunucu tarafından çeşitli işlemlerde kullanabiliriz. Bu işlemlerin başında dosya girdi/çıktı işlemleri gelir. Başka bir ifade ile ziyaretçiden aldığımız bu bilgileri sunucuda bir dosyaya yazdırabiliriz. Bu bölümde PHP ile sunucuda yapabileceğimiz dosya işlemlerine bakacağız. Tabiî dosya işlemleri dendiğinde sadece ziyaretçiden aldığımız bilgileri bir dosyaya yazdırmakla yetinmeyeceğiz; PHP programlarımıza sunucuda bir dosyada bulunan bilgileri okumasını da öğreteceğiz.
Harici Dosya (include)
PHP programlarımızda bilmemiz gereken ilk dosya işlemi, bir PHP programına, kendi dışındaki dosyayı, tabir yerinde ise, okutmak ve içindekileri aynen alıp, görüntülemesini sağlamaktır. Bunu include komutu ile yaparız. Bu komut, kendisine adı verilen düzyazı dosyasının içeriğini aynen bu komutun bulunduğu noktaya "yazar." Bu yolla bir PHP programına sık kullandığınız bir metni veya program parçasını dahil edebilirsiniz. Bir güvenlik önlemi olarak bu tür dosyaların uzantılarını, sunucu ve Browser'ların tanıdğı MIME türlerine ait uzantılardan farklı yaparsanız, ziyaretçiler şans eseri de olsa bu dosyaları doğruca edinme imkanı bulamazlar. Bir örnek yapalım. Önce şu metni, harici_dosya01.x adıyla ve düzyazı biçiminde kaydedin (Windows ortamında Notepad'i kullanıyorsanız, dosya adı uzatması olarak .x harfinden sonra .txt harflerini eklediğine dikkat edin!):
"Ben harici bir dosyanın içindeki yazıyım.. Beni bir PHP programı alıp buraya getirdi! Kendisine teşekkür ederim"
Sonra, şu programı dosya_ekle01.php adıyla kaydedin, ve Browser'da açın:






include ("harici_dosya01.x");
print ("\n

Ben zaten bu programının içinde olan bir yazıyım. Baştan beri burada olduğuma çok memnununum.. Harici dosyaya hoşgeldin diyorum!

");
?>



Buradaki include komutu biraz önce yazdığımız harici dosyayı alacak, içeriğini aynen kendi bulunduğu noktada, PHP'nin oluşturacağı HTML dosyasına katacaktır. Bu programı çalıştırdığınızda görüntü şöyle olacaktır:

Bu görüntüyü aldığınız sırada Browser'ınızda kaynağı görüntülerseniz, iki metnin adeta birleştirilmiş olduğunu göreceksiniz. Fakat dışardan PHP programına sadece düz metin eklemeyiz; program veya fonksiyon da ekleyebiliriz. Harici dosyada şu değişikliği yaparak, harici_dosya02.x adıyla kaydedin.
print ("Ben de harici dosyayım.!
");
print ("Ama ben hesap da yaparım.. Örneğin iki iki daha ". (2 + 2). " eder!");
?>
Haricî dosya okuyan programı da programı içinde, okunacak dosya adını düzelttikten sonra dosya_ekle02.php adıyla kaydedin; ve çalıştırın.

Haricî dosyamızda yer alan ...iki iki daha ". (2 + 2). " eder!"); şeklindeki ifadenin programa gelirken "..iki iki daha 4 eder!" şekline gelmesinin izahı, PHP'nin dışarıdan aldığı dosyanın içinde PHP programı olduğunu gördüğü anda, bu dosyanın içeriğini metin olarak değil, program olarak ele almasıdır. Bu yolla, PHP programlarımıza bir değerin dönmesini de sağlayabiliriz. Haricî dosyamızda şu değişikliği yapalım ve harici_dosya03.x adıyla kaydedelim:
$sonuc = ( 2 + 2 );
return $sonuc;
?>
Bu satır bakalım programa dahil olacak mı?
Sonra, program metninde şu değişlikliği yaparak, dosya_ekle03.php adıyla kaydedin ve çalıştırın:
$donen_sonuc = include("harici_dosya03.x");
print ("\n

Harici dosyadan dönen sonuç: $donen_sonuc

");
?>

Haricî dosyamızın içindeki program, return komutu ile sadece kendi içinde elde ettiği sonucu, onu çağıran programa verdi; ve bu sonucu alan programımız, sadece kendi içindeki bir değişkenin değerini Browser'a gönderdiği halde, bu değer haricî dosyadan alınmış oldu.
Haricî dosyaların include yoluyla PHP programlarımıza katılması, özellikle bir sitenin bir çok programında sık sık kullanılan metinlerin ve hesaplamaların bir kere yazılmasını ve tek satırla çağrılmasını sağladığı için kolaylık sağlar ve hata ihtimalini azaltır.
//////////////KUTU//////////////
include mu, require mı?
PHP4.0 ile, include komutu gibi işleyen ancak ondan farklı olarak kendisini çağıran programa değer veremeyen require komutu da kullanılabilir hale geldi. İçinde bir hesaplama bulunmayan veya kendisini çağıran dosyaya bir return komutu ile bir değer dönmesini sağlaması beklenmeyen dosyaları require komutu ile de ana programımıza dahil edebiliriz.
/////////////////KUTU BİTTİ//////////
include ile alacağımız dosyaların adını PHP programının oluşturmasını sağlayarak kimi zaman pogramlarımıza dinamizm sağlamamız mümkündür. Sözgelimi bir menü maddesinin tıklanmasıyla harekete geçen bir Javascript fonksiyonunun, ziyaretçinin gideceği sayfaya göndereceği değeri include komutuna dosya adı oluşturmakta kullanabiliriz. Bazen include komutuna dosya adı oluşturmakta program içindeki döngülerden yararlanınız. Örnek:
for ( $i = 1 ; $i <= 3 ; ++$i) {
include ("dosya0" . $i . ".x");
}
Haricî dosyalarımızın adlarının dosya01.x, dosya02.x ve dosya03.x olmalı halinde, bu döngü sırasıyla her üç dosyayı da çağıracak ve altalta ana programa dahil edecektir.
Dosyalar hakkında bilgi
PHP'de yukarıda ele aldığımız include ve require komutları ve biraz sonra değineceğimiz dosya okutma ve yazdırma işlemleri dolayısıyla bir dosyanın varlığı veya yokluğu, ya da bir dosyaya ait sandığımız ismin bid klasöre ait olması, programımızın sağlıklı işleyebilmesi açısından büyük önem taşır. PHP bu amaçla bize bir kaç kullanıma hazır fonksiyon sağlıyor. Burada kısaca bu fonksiyonlara ve nasıl kullanıldıklarına değinelim:
Dosya var mı? file_exits()
Bir dosyanın var olup olmadığını denetleyen bu fonksiyon, dosya varsa true/doğru, yoksa false/yanlış sonucunu verir. Örnek:
if ( file_exits ( "bir_dosya.txt" ) )
print ("Dosya var!");
Dosya yoksa, program "Dosya var!" yazmadan yoluna devam edecektir.
Dosya mı, dizin mi? is_file() ve is_dir()
Kimi zaman klasörler de tıpkı dosyalar gibi adlandırılabilir. Bir dizinde gördüğümüz ismin gerçekten bir dosyaya ait olup olmadığını bu fonksiyonla sınarız. Sınama doğru, yani isim bir dosyaya ait ise fonksiyon true/doğru, değilse false/yanlış sonuç verir. Örnek:
if ( is_file ( "bir_dosya.txt" ) )
print ("Bu bir dosyadır!");
İsim bir dosyaya ait değilse program "Bu bir dosyadır!" yazmadan yoluna devam edecektir. Sınamayı ismin bir klasöre ait ait olup olmadığına bakrarak da yaparız. Bu durumda is_dir() fonksiyonunu kullanırız. isim bir dizine aitse fonksiyon true/doğru, değilse false/yanlış sonuç verir. Örnek:
if ( is_dir ( "/bir_isim" ) )
print ("Bu bir dizindir!");
İsim bir dizine ait değilse program "Bu bir dizindir!" yazmadan yoluna devam edecektir.
Dosya okunabilir mi? is_readable()
Programda kullanmaya karar vermeden önce bir dosyanın erişilebilir ve PHP tarafından okunabilir olup olmadığını sınayan bu fonksiyon, dosya okunabilir ise true/doğru, değilse false/yanlış sonuç verir. Örnek:
if ( is_readable ( "bir_dosya.txt" ) )
print ("Bu dosya okunabilir!");
Dosya okunabilir değilse program "Bu dosya okunabilir!" yazmadan yoluna devam edecektir. (Unix ortamında varlığını görebildiğimiz her dosyanın okuma izni bulunmayabilir.)
Dosya yazılabilir mi? is_writable()
Programda kullanmaya karar vermeden önce bir dosyanın yazılabilir olup olmadığını sınayan bu fonksiyon, dosya yazılabilir ise true/doğru, değilse false/yanlış sonuç verir. Örnek:
if ( is_writable ( "bir_dosya.txt" ) )
print ("Bu dosyaya yazılabilir!");
Dosya yazılabilir değilse program "Bu dosyaya yazılabilir!" yazmadan yoluna devam edecektir. (Unix ortamında varlığını görebildiğimiz hatta okuyabildiğimiz her dosyanın yazma izni bulunmayabilir.)
Dosya çalıştırılabilir mi? is_executable()
PHP programında kimi zaman sunucunun kullanmamıza izin verdiği haricî programları çalıştırız; PHP programımızın düzgün işlemesi bu harici programa bağlı olabilir. Böyle bir programı çalıştırmaya karar vermeden önce bir dosyanın çalıştırılabilir olup olmadığını sınayan bu fonksiyon, dosya çalıştırılabilir ise true/doğru, değilse false/yanlış sonuç verir. Örnek:
if ( is_executable ( "bir_dosya" ) )
print ("Bu dosya çalıştırılabilir!");
Dosya çalıştırılabilir bir program değilse PHP programı "Bu dosya çalıştırılabilir!" yazmadan yoluna devam edecektir. (Unix ortamında varlığını görebildiğimiz her pprogram dosyasının çalıştırma izni bulunmayabilir.)
Dosya boyutu: filesize()
Adını verdiğimiz dosyanın boyutunu byte olarak bildirir: Örnek:
print ("Dosyanın boyutu:");
print filesize( "bir_dosya.txt" );
Dosyaya son erişim tarihi: fileadate(), filemtime() ve filectime()
Adını verdiğimiz dosyaya son erişim tarihini bildirir. ne var ki bu bilgi Unix'in "epoch" biçimindedir: Örnek:
print ("Dosyanın son erişim tarihi:");
$dosya_tarihi = fileadate( "bir_dosya.txt" );
print ( " $dosya_tarihi " );
Eğer bu dosyanın son erişim tarihi 28 Temmuz 2000, Cuma 24:00:00 ise, PHP, Browser penceresine 964731600 yazacaktır. Bu komutun ürettiği bilgiyi, date() fonksiyonu ile anlaşılabilir hale getirebiliriz:
print ("Dosyanın son erişim tarihi:");
$dosya_tarihi = fileadate( "bir_dosya.txt" );
print date("D d M Y G:i:s H", $dosya_tarihi );
Bu kez PHP Browser penceresine 28 Jul 2000 242:00:00 00 yazdıracaktır. Tarih verilerinin date() fonksiyonu ile biçimlendirilmesini daha sonra ayrıntılı ele alacağız.
filemtime(), bir dosyanın son değiştirildiği tarihi; filectime(), ise oluşturulduğu tarihi, yine Unix Epoch biçiminde bildirir; bu verinin anlaşılır biçimde görüntülenmesi için PHP'nin date() fonksiyonu kullanılır.
Dosyalar oluşturma ve silme
PHP ile yapabileceğimiz önemli dosya işlemlerinin başında olmayan bir dosyayı oluşturmak ve olan bir dosyayı silmek gelir. PHP'nin dosya oluşturma komutu touch() fonksiyonudur. Bu fonksiyona oluşturulmasıın istediğimiz dosyanın adını vermemiz gerekir. Örnek:
$dosya_dizin = "/inetpub/wwwroot/";
touch ("$dosya_dizin/yeni_belge.txt");
print ("yeni_belge adlı bir dosya oluşturuldu!");
?>


Bu programı kişisel Web sunucuda denerken yeni dosyanın oluşturulacağı dizin olarak "/" işaretiyle sadece kökdizini belirtirseniz, dosya C: diskinde kökdizinde oluşturulur. Bu programı gerçek sunucuda çalıştırabilmek için yazma/okuma izni bulunan ve Web sunucunun erişebileceği bir dizinin adını vermeniz gerekir. Örneğin:
$dosya_dizin = "/wwwroot/mycgiserver.com/members/uNhM13Qnm/";
touch ("$dosya_dizin/yeni_belge.txt");
print ("yeni_belge adlı bir dosya oluşturuldu!");
?>
Bu komutla oluşturacağınız dosya içi boş bir metin dosyası olacaktır. Eğer belirttiğiniz dizinde bu adı taşıyan bir dosya varsa, PHP dosyanın içeriğine dokunmayacak, fakat dosyanın erişim ve değişim tarihlerini değiştirecektir.
PHP ile mevcut bir dosyayı silmek için unlink() fonksiyonunu kullanırız. Bu fonksiyon da silinecek dosyanın adı ile birlikte yolunu ister. Örnek:
$dosya_dizin = "/wwwroot/mycgiserver.com/members/uNhM13Qnm/";
unlink ("$dosya_dizin/yeni_belge.txt");
print ("yeni_belge adlı dosya silindi!");
?>
Bu komut Windows sistemlerinde işlemeyebilir.
Dosya açma
PHP'de bir dosyanın içeriğini alarak sayfalarımızda kullanma veya bir dosyanın içeriğini değiştirmek gibi işlemler için önce dosyanın açılmış olması gerekir. Bunu gerçekleştiren fopen() fonksiyonudur. Bu fonksiyonla bir dosyayı okumak ('r'), yazdırmak ('w') veya ek yapmak ('a') için açabiliriz. Bu fonksiyon dosyanın başarıyla açılması halinde bir tamsayı verecektir. PHP programlarımızda, açılan dosyanın mutlata ona işaret eden bir değişkene (file pointer) bağlı olması gerekir; daha sonra bu dosya ile ilgili bütün işlemleri bu işaret değişkeni ile yaparız. Örnek:
$dosya = fopen( "bir_dosya.txt" , 'r' );
PHP, bu dosyayı sadece okumak amacıyla açacak ve fonksiyondan dönen değeri $dosya değişkenine atayacaktır. Olmayan bir dosyayı açmak istediğimiz zaman PHP hata mesajı verir. Bir dosyayı yazmak amacıyla açacağımız zaman, bu kodu şöyle yazarız:
$dosya = fopen( "bir_dosya.txt" , 'w' );
Olmayan bir dosyayı yazmak amacıyla açmak istediğimizde PHP önce bu dosyayı oluşturur. Bir dosyaya ek yapmak istediğimiz zaman ise kodumuz şu şekilde yazılır:
$dosya = fopen( "bir_dosya.txt" , 'a' );
Olmayan bir dosyayı ek yapmak amacıyla açmak istediğimizde PHP hata mesajı verir.
//////////////////KUTU///////////////
Bir Fonksiyonu durdurmak için: Öl!
Bir PHP fonksiyonunun kendisinden beklenen işi yapamaması halinde oracıkta durdurulmasını die() komutu sağlar. "Öl!" anlamına gelen bu fonksiyona ekranda görüntülenmesini istediğimiz bir metni parametre olarak verebiliriz. Bu bölümdeki örnekler bu komutla birlikte şöyle yazılabilir:
$dosya = fopen( "bir_dosya.txt" , 'a' ) or die ("Dosya açılamıyor!") ;
////////////////////KUTU BİTTİ//////////////
Bu komutu kişisel Web sunucusunda denerken, dosyanın açılacağı dizinin yolunu belirtmemiz gerekir. Örneğin:
$dosya_dizin = "/inetpub/wwwroot/";
if ($dosya = (fopen ("$dosya_dizin/bir_dosya.txt" , 'r') ) ) {
print ("Dosya açıldı!");
}
else {
print ("Dosya açılamadı!");
}
?>
PHP, bu dosyayı açtığında Browser penceresinde dosyanın açıldığını belirten mesajı görüntülecektir. Bu işlemi Internet'teki bir Web sunucuda uygulayabilmek için yazma/okuma izni bulunan ve Web sunucunun erişebileceği bir dizinin adını vermeniz gerekir. Örneğin:
$dosya_dizin = "/wwwroot/mycgiserver.com/members/uNhM13Qnm/";
if ($dosya = (fopen ("$dosya_dizin/bir_dosya.txt" , 'r') ) ) {
print ("Dosya açıldı!");
}
else {
print ("Dosya açılamadı!");
}
?>
Açtığımız bir dosya ile yaptığımız bütün işlemler bittikten sonra, dosyanın kapatılması gerekir. Dosya kapatma işlemini fclose() fonksiyonu yapar. Bu fonksiyona parametre olarak dosya adını değil, dosyanın işaretçisi olan değişkenin adını veririz. Örnek:
fclose ( $dosya );
Dosya okuma: fgets(), fread() ve fgetc()
Açtığımız bir dosyanın içindeki yazıları çoğu zaman programımıza satır satır okuturuz. PHP'de bir dosyanın içeriğini satır satır okutmamızı fgets() fonksiyonu sağlar. Bu fonksiyona daha önce açılmış olan dosyanın işaret değişkenin adını ve okunmasını istediğimiz asgari byte ölçüsünü parametre olarak veririz. fgets() fonksiyonu verdiğimiz uzunluk ölçüsüne ulaşmadan önce dosyada bir yeni satır işareti görürse, veya dosyanın sonuna ulaşırsa, okumaya son verir. Bu fonksiyonu çoğu zaman bir döngünün içinde kullanırız. Ancak döngünün hata vermemesi için, PHP'nin dosyanın sonuna ulaştığında döngüyü durdurmamız gerekir. fgets() fonksiyonunun okuyacağı satırı bir fonksiyona değer olarak verebilir ve daha sonra bu değeri programlarımızda kullanabiliriz. Örnek:
$dosya_dizin = "/inetpub/wwwroot/";
if ($dosya = (fopen ("$dosya_dizin/bir_dosya.txt" , 'r') ) ) {
print ("Dosya açıldı!
");
}
else {
print ("Dosya açılamadı!");
}
while ( ! feof ($dosya ) ) {
$satir = fgets ( $dosya, 1024 ) ;
print ("$satir
");
}
fclose ($dosya);
?>
Bu program kişisel Web sunucuda önce varolan bir dosyayı açıyor; ve bu dosyanın işaretçisi olarak $dosya değişkenini kullanıyor. Daha sonra bir while() döngüsü içinde bu değişkeni ve 1 KB (1024 byte) ölçüsünü parametre olarak vererek fgets() fonksiyonu ile dosyadan bir satır okutuyoruz. fgets() fonksiyonundan dönen bir satırlık metni, burada $satir değişkenine atıyoruz; ve daha sonra print() fonksiyonu ile bu satırı Browser penceresine gönderiyoruz. Bu işlemi Internet'teki bir Web sunucuda uygulayabilmek için yazma/okuma izni bulunan ve Web sunucunun erişebileceği bir dizinin adını vermeniz gerekir. Bu işlemin içinde yapıldığı while() döngüsünün devam şartı olarak kullandığımız ifadede yer alan feof() fonksiyonu bir dosyanın dosya-sonu (end-of-file) durumuna ulaşıp ulaşmadığını sınar. PHP, her dosyanın sonunda yer alan eof (Ctrl-z, ^z) işaretine eriştiği anda feof() fonksiyonu doğru/true değerini verir. while() döngüsü, feof() doğru değilken devam etmek üzere kurulmuş olduğu için, dosya sonuna ulaştığımızda döngü duracaktır. Okuma işlemini durabilen bir döngüye bağlamazsak, fgets() PHP'nin bir programın sona ermesi için verilmiş varsayılan süresi doluncaya kadar dosyayı okumak isteyecektir.
Kimi zaman dosyalarımızın içeriğini satır-satır okutmak yerine, kendi tayin edeceğimiz uzunlakta parçalar halinde okutmak isteriz. Bunu, fread() fonksiyonu ile sağlarız. Örnek:
$dosya_dizin = "/inetpub/wwwroot/";
if ($dosya = (fopen ("$dosya_dizin/bir_dosya.txt" , 'r') ) ) {
print ("Dosya açıldı!
");
}
else {
print ("Dosya açılamadı!");
}
while ( ! feof ($dosya) ) {
$paragraf = fread ( $dosya, 1024 ) ;
print ("$paragraf
");
}
fclose ($dosya);
?>
fread() fonksiyonu da daha önce açılmış olan dosyanın işaret değişkenin adını ve okunmasını istediğimiz asgari byte ölçüsünü parametre olarak alır. fread() fonksiyonu verdiğimiz uzunluk ölçüsüne ulaşmadan önce dosyada bir yeni satır işareti görürse, veya dosyanın sonuna ulaşırsa, okumaya son verir. Bu fonksiyondan yararlanırken, verdiğiniz uzunluk ölçüsünün, almak istediğiniz metin parçasına uygun olduğunu sınamalısınız. fread(), bu ölçüye ulaştığında okumayı keser. Buradaki örneği 1024 byte ölçüsünü değiştirerek ve mesela 1, 2, 3 yaparak deneyebilir ve böylece vereceğiniz ölçünün okunan metnin uzunluğunu nasıl tayin ettiğini görebilirsiniz.
//////////////////KUTU///////////////////
fseek() ile ölçü belirleme
PHP'nin dosya işleminde kullabileceğiniz bir diğer fonksiyonu fseek() adını taşır. Daha önce açılmış olan dosyanın işaret değişkenin adını ve ve programın bu metin içinde zıplamasını istediğiniz noktanın dosyanın başından itibaren byte değerini parametre olarak alan bu fonksiyon ile, bir dosyanın içinnde istediğimiz yere gitme imkanı vardır. Örnek:
$dosya_adi = "/inetpub/wwwroot/bir_dosya.txt";
if ($dosya = (fopen ($dosya_adi , 'r') ) ) {
print ("Dosya açıldı!
");
}
else {
print ("Dosya açılamadı!");
}
$dosya_boyut = filesize($dosya_adi);
$olcu = (int) ($dosya_boyut / 2 );
while ( ! feof ($dosya) ) {
$paragraf = fread ( $dosya, $olcu) ;
print ("$paragraf
");
}
fclose ($dosya);
?>
Burada, okutulacak dosyanın boyutunun yarısını atadığımız $olcu değişkenini, okutulacak metnin ölçüsü olarak kullanıyoruz. Bu durumda PHP, dosyayı iki paragraf halinde görüntüleyecektir.
/////////////////////KUTU BİTTİ///////////////
Dosyalarımızın içeriğini satırlar veya belirli ölçüde parçalar halinde değil de, tek-tek karakter olarak okutmak için fgetc() fonksiyonundan yararlanırız. Bu fonksiyon, daima 1 byte ölçüsünde (bir karakter) metin okuyabileceği için, parametre olarak sadece daha önce açılmış olan dosyanın işaret değişkenin adını alır. Örnek:
$dosya_adi = "/inetpub/wwwroot/bir_dosya.txt";
if ($dosya = (fopen ($dosya_adi , 'r') ) ) {
print ("Dosya açıldı!
");
}
else {
print ("Dosya açılamadı!");
}
while ( ! feof ($dosya) ) {
$karakter = fgetc ( $dosya ) ;
print ("$karakter
");
}
fclose ($dosya);
?>
Burada fgetc() fonksiyonundan dönen değeri (yani dosyadan okunan bir karakteri), $karakter değişkenine atıyoruz ve daha sonra print() fonksiyonu ba karakteri ve HTML'in satır bölme kodu olan
işaretini Browser penceresine gönderiyor. Programı bu şekliyle sınarsanız, dosyadaki metnin tek karakter olarak Browser penceresinin soluna dizildiğini göreceksiniz. Programı
kodunu silerek çalıştırırsanız, bu kez dosyadaki metinde var olan satır sonu işaretlerinin de kaldırıldığını ve metnin bir paragraf oülarak görüntülendiğıini görebilirsiniz.
Dosyaya yazma ve ek yapma: fwrite() ve fputs()
Bir dosyaya yazma veya ek yapma, PHP açısından aynı işlemdir; sadece dosyaların açılışında fark vardır. Hatırlayacaksınız, bir dosyayı yazmak amacıyla açmak için:
$dosya = fopen( "bir_dosya.txt" , 'w' ) or die ("Dosya açılamıyor!") ;
ek amacıyla açmak için ise
$dosya = fopen( "bir_dosya.txt" , 'a' ) or die ("Dosya açılamıyor!") ;
kodunu yazmamız gerekir. Dana sonra yapılacak yazma ve ekleme işlemlerinin farkı, 'w' parametresi ile açılan dosyaya yazma işlemi en başından başlar ve devam eder; 'a' parametresi ile açaılan dosyaya yazma işlemi ise en sondan başlar ve devam eder.
PHP'nin bir dosyaya metin yazdırma fonksiyonları olan fwrite() ve fputs() aynı biçimde yazılır ve aynı işlevi yerine getirirler; aralarında kesinlikle fark yoktur. Örnek:
$dosya_adi = "/inetpub/wwwroot/bir_dosya.txt";
$dosya = fopen ($dosya_adi , 'w') or die ("Dosya açılamadı!");
$metin = "Bu satır dosyaya yazılacak: Merhaba Dünya!\n";
fwrite ( $dosya , $metin ) ;
fputs ( $dosya , "Bu satır ise sonradan eklenecek\n" ) ;
fclose ($dosya);
?>
Bu programı çalıştırdığınızda, bir_dosya.txt adlı dosyada mevcut bütün içerik silenecek ve yerini $metin değişkeninin içerdiği "Bu satır dosyaya yazılacak: Merhaba Dünya!" yazısı ile "Bu satır ise sonradan eklenecek" cümlesi alacaktır. Her iki metnin sonunda da yeni satır işareti bulunduğuna dikkat edin. Bu programda dosya açma kıomutundaki 'w' parametresini siler, yerine 'a' yazarsanız, bu metinlerin dosyanın içeriğine eklendiğini görebilirsiniz.
/////////////////////KUTU///////////////////
Kullanımdaki dosyayı kilitleyin!
Web sunucusundaki dosyalarımızla sadece bir kişi işlem yapıyor olsa idi, bir sorun olmazdı; ne var ki, bir Web sitesine aynı anda birden fazla kişi eriyebilir ve dosyalarla işlem yapan programları çalıştırıyor olabilir. Bu, PHP'nin dosya işlemlerine engel olabilir. Bu sebeple, işlem için açacağımız bir dosyayı, önce kilitlemek yerinde bir önlem sayılır. Bunu, flock() fonsiyonu ile yaparız; bu fonksiyona kilitlemek istediğimiz dosyanın işaret değişkeninin adını ve kilit türünü belirten endeks sayısını parametre olarak yazarız. Örnek:
$dosya_adi = "/inetpub/wwwroot/bir_dosya.txt";
$dosya = fopen ($dosya_adi , 'w') or die ("Dosya açılamadı!");
flock ( $dosya , 2); // dosyayı kilitle
$metin = "Bu satır dosyaya yazılacak: Merhaba Dünya!\n";
fwrite ( $dosya , $metin ) ;
fputs ( $dosya , "Bu satır ise sonradan eklenecek\n" ) ;
flock ( $dosya , 3); //dosyayı kilidini aç
fclose ($dosya);
?>
Bu fonksiyon ile kullanabileceğimiz endeks parametreleri şunlardır:
1 Paylaşım Diğer proseslerin dosyayı paylaşmalarına imkan verir
2 Tam Diğer proseslerin dosyaile işlem yapmasına engel olur
3 Serbest Dosyanın 1 veya 2 olan kilidini kaldırır
Bir dosya, herhangi bir PHP programı tarafından kilitlendiği anda, aynı dsyayı daha sonra kilitlemeye kalkan diğer programlar kendilerinden önce konulmuş kilide saygı gösterirler.
////////////////KUTU BİTTİ/////////////////////
Dizinlerle İşlemler
PHP ile sunucuda, Web dizini olarak kullandığımız alanda yeni dizinler oluşturabiliriz, silebiliriz, ve bunlar hakkında bilgi edinebiliriz. Bu işlemleri Web sunucuda yapabilmek için Web dizininde okuma ve yazma izni bulunması gerekir.
Dizin içeriğini listeleme: opendir() ve readdir()
Belirttiğiniz bir dizindeki tüm dosya ve alt-dizin adlarını bir liste, hatta ilişkilendirilmiş hypertext (köprü, link) listesi olarak sunabilmek için önce dizini içeriğini okuyabilmek için opendir() fonksiyonu ile açmak, sonra da içindeki bilgileri readdir() fonksiyonu ile edinmek gerekir. readdir() fonksiyonu dizinin içindeki alt-dizin ve dosyaların adlarını sırayla, tek-tek okur. Bu fonksiyondan gelen bilgileri bir değişkene atayarak ve bir döngü içinde yazdırarak, dizin listesi çıkartabiliriz. Örnek
$dizin_adi = "./";
$dizin = opendir ($dizin_adi);
while ( gettype ( $bilgi = readdir( $dizin ) ) != boolean ) {
if ( is_dir( "$dizin_adi/$bilgi" ) )
print " [Dizin] " ;
print ("$bilgi
\n");
}
closedir ($dizin);
?>
Kişisel Web sunucuda sınama amacıyla çalıştırabilmek için dizin adı olarak bu dosyanın içinde bulunduğu dizini verebiliriz. opendir() fonksiyonu da okunmak amacıyla açacağı dizine işaret eden bilgiyi bir değişkene yazmak zorundadır; bu işaret değişkenine burada $dizin adını veriyoruz. $dizin değişkeninin işaret ettiği dizini okuyan readdir() fonksiyonundan dönen bilgileri ise $bilgi değişkenine yazıyoruz. readdir() fonksiyonu dizin bilgisini okumanının sonuna vardığında, bir dosya ve dizin adı yerine doğru veya yanlış şeklinde bir mantıksal (boolean) değer verecektir; buradaki while döngüsü $bilgi değişkeninin türünü gettype() fonksiyonu ile sürekli sınayarak, henüz dizin ve dosya adı edinildiği sırada bu bilgileri print() fonksiyonuna verecektir. Bu bilginin bir dizine ait olup olmadığını is_dir() fonksiyonu ile sınayan if döngüsü ise bilgi bir dizine aitse, bu bilgnin baştarafına "[Dizin]" kelimesini yazdıracaktır. (Bu programı geliştirerek, önce dizinleri, sonra dosyaları yazabilen biçime getirmek mümkündür. Bunun bir örneği bu kitapçığı örnek kod dosyaları arasında dizin_oku01a_server.php ve dizin_oku01a_pws.php aadıyla bulhabilirsiniz.)
Dizin oluşturma: mkdir()
PHP programlarımız gerektiğinde sunucunun yazma yetkisi verdiği Web'e açık kök ve alt-dizinlerde yeni dizinler oluşturabilir. Bunu, mkdir() fonksiyonu ile yaparız. Bu fonksiyona oluşturulacak dizinin adı ve 8 tabanlı (octal) sayı cinsinden ve önüne bir sıfır konarak dizinin okuma/yazma/çalıştırma izinlerini belirten parametre verilir. Örnek:
mkdir ("deneme", 0777);
Burada yer alan 0777, bu dizinin herkes için okuma ve yazma izni olduğunu gösterir. Bu parametre sadece Unix işletim sisteminde çalışan sunucular için geçerlidir.
Dizin silme: rmdir()
PHP programlarımızda gerektiğinde sunucunun yazma yetkisi verdiği Web'e açık kök ve alt-dizinlerde mevcut dizinleri silebiliriz. Bunu, rmdir() fonksiyonu ile yaparız. Bu fonksiyona oluşturulacak dizinin adı parametre verilir. Örnek:
rmdir ("deneme");
Bir Dosya İşlemi Örneği: Konuk Defteri
Böylece PHP ile "iş yapmak" için gerekli araçlarımıza bir yenisini ekledik. Artık PHP programlarımızdan sabit diskteki dosyalara ulaşmayı ve dosyalarla çalışmayı biliyoruz. Buraya kadar öğrendiklerimizi bir PHP programı üzerinde uygulayabiliriz. Bunun için birlikte bir konuk defteri yapalım.
Diyelim ki konuk defterimize sadeceziyaretçimizin adını, elektronik posta adresini ve kısa bir mesajını isteyeceğiz. Öyle bir sayfa yapalım ki; ziyaretçi bu sayfayı ilk kez açtığında, yani henüz Form'dan sunucuya bir veri gelmemiş dolayısıyla $HTTP_POST_VARS dizi değişkenin içinde değer bulunmadığı sırada, programımız bu durumu belirleyerek ziyaretçiye konuk defteri Form'nu sunmalı; ziyaretçi formu doldurup gönder düğmesini tıkladığı zaman programımız bir yandan ziyaretçinin gönderdiği bilgileri kendisine gösterir ve teşekkürlerimizi aktarırken, diğer yandan da bu bilgileri bir düzyazı programı girmeli. Bu sırada ziyaretçimize isterse defterimizdeki diğer mesajları okuma imkanı da sunabilmeliyiz. Biraz uzunca olan şu programı kd_01.php adıyla kaydedelim. (Bu dosyayı, kitapçığın örnek kodlar arasında bulabilirsiniz; fakat bu alıştırmayı bir düz yazı programı ile buradaki örnek ifadeler ve alan/değişken adlarını değiştirerek tekrar etmeniz yerine olur:
if ( isset ( $HTTP_POST_VARS )) {
// Form dolduruldmuş ise
echo ("

");
Programımızın buraya kadar olan bölümü, if ile $HTTP_POST_VARS dizi değişkeninde değer bulunup bulunmadığına ilişkin sınamanın olumlu sonuç vermesi halinde uygulanan bölümüne dahil. Burada dikkatini echo() fonksiyonu ile birden fazla satır yazdırdığımız çekmiş olmalı. echo(), fonksiyonuna Browser penceresine göndereceğimiz değerleri çift-tırnak içinde yazacağımız için, HTML etiketlerinin çift-tırnak gerektiren etiketlerinde tek tırnak kullandığımıza dikkat edin. if sınavının olumlu sonucuna ilişkin bölümü yazmaya devam edelim:
$dosya_adi = "mesajlar.txt";
if (file_exists("$dosya_adi")) {
$yazilacak_dosya = fopen($dosya_adi,'a');
}
else {
$yazilacak_dosya = fopen($dosya_adi,'w');
}
foreach ($HTTP_POST_VARS as $anahtar=>$deger ) {
$yeni_anahtar = strtoupper($anahtar);
print ("$yeni_anahtar: $deger
");
$metin = "$yeni_anahtar: $deger
";
fputs($yazilacak_dosya, $metin);
}
fputs($yazilacak_dosya, date("D d M Y h:i:s"));
fputs($yazilacak_dosya, "
\n");
fputs($yazilacak_dosya, "

\n");
fclose($yazilacak_dosya);
Konuk defteri programımızHTML için gerekli temel etiketleri ürettikten sonra bu bölümde veritabanı dosyası olarak kullandığımız mesajlar.txt isimli dosyanın bulunup bulunmadığını sınıyor; dosya varsa ek yapmak için ('a'),dosya yoksa yazmak için ('w'), dosyayı açıyoruz. Sonra, $HTTP_POST_VARS dizi-değişkenine Form'dan gelmiş olan anahtar=değer çiftlerinin her birini (yani, Browser'dan gelen örneğin "adi" değişkeni ve bunun değeri olan ismi) önce print() ile ziyaretçinin Browser'ına, sonra da fputs() ile biraz önce açtığımız veritabanı dosyasına yazdırıyoruz. Fakat burada bundan önce Form'dan küçük harf olarak gelen değişken adlarını (anahtarları) strtoupper() fonksiyonu ile büyük harfe çeviriyoruz.Şimdilik bu fonksiyonun üzerinde durmayın; biraz sonra metin düzenleme ve düzenli ifadeler konusuna geleceğiz. Ancak bu sırada ziyaretçilerin mesajlarını daha sonra güzel görüntelemek için aralarına çizgi olarak kullanmak üzere bir resim dosyasını IMG etiketi ile yerleştirdiğimize de dikkat edin. Bu grafik dısyasının eni-boyu 1 piksel olduğu halde burada ziyaretçinin Browser penceresinin eni kadar genişleterek çizgi üretmiş oluyoruz! Evet, koda devam:
echo ("

Sayın: $adi

Defterimi imzaladığınız için teşekkür ederim

Ana Sayfaya Dönmek için tıklayın

Mesajları okumak için tıklayın


");
}
Programımızın bu bölümünde, ziyaretçiye teşekkür ediyoruz; ve isterse diğer mesajları okumak üzere tıkllayacağı köprüyü sağlıyoruz. Mesajların çok uzaması halinde bu köprüyü bir sayfanın üstünde, bir de altında vermekte yarar var. Şimdi, programımızın Form doldurulduktan sonra işleyen bölümünü yazmış olduk. Taa en başta yaptığımız $HTTP_POST_VARS dizi-değişkeninin değer içerip içermediğine ilişkin sınamanın olumsuz olması halinde, prıogramımız, işe buradan başlayacaktır:
else {
echo ("

Defteri imzalamadan okumak için
burayı tıklayın

Adınız, Soyadınız:


Elektronik Adresiniz:


Mesajınız:











");
}
?>
Bu bölümde çift-tırnak işaretlerini değiştirmek yerine, bunları ESC karakteri ile özel işaret değil, metin olarak ele alınacak hale getirdik. Programımız burada yine echo() ile düz ve basit bir HTML Formu oluşturuyor. Programın akış planını anlamış olmalısınız: ziyaretçi önce Form'u dolduracak ve gönder düğmesini tıklayacak.

Bu ACTION, Form'da INPUT alanlarındaki değerleri POST yöntemiyle yine kendisine gönderecek; böylece PHP, programı yeniden çalıştırırken, bu kez en baştaki şartın yerine geldiğini (yani $HTTP_POST_VARS dizi-değişkeninin değer içerip içermediğine ilişkin sınamanın olumlu sonuç verdiğini) görerek, işe baştan baştan başlayacaktır. Bu, INPUT etiketinin alanlarından oluşturulan değişkenlerden yararlanarak, ziyaretçiye bize ulaştırdığı bilgileri ve bizim teşekkür mesajımızı yollamaktan ibarettir.

Program bu şekliyle ne güvenlik önlemlerine sahip, yani kötüniyetli kişilerin INPUT alanlarına kötü niyetli kodlar yazmaları halinde bunları ayıklıyor; ne de ziyaretçinin boş Form gönderip göndermediğini sınıyor. Bu gibi işleri, PHP ile metin düzenlemeyi öğrendikten ve Düzenli İfadeler denen kavramı ile tanıştıktan sonra yapacağız.