Php de bot yapmak icin

Curl Ve preg_match_all fonksiyonları
file_get_contents
Diziler "array"
for döngüsü ile sayıyı 1er arttırıp arrayın argümanını bulması için arttırma.

PHP dosyanıza resim (dosya) gömmek

Böyle birşeye neden ihtiyaç duyarsınız?

En büyük nedeni, tek dosyadan oluşan bir script yazıyor olabilirsiniz (konuyla ilgili olarak PHP ile tek dosyadan oluşan proje üretmek dökümanını okuyabilirsiniz). Ya da yazdığınız projede kullandığınız ufacık ikonların bir sürü dosya şeklinde durmasını istemiyor olabilirsiniz. Başka bir tercih de dosyalarınızı bir veritabanında tutuyormuşcasına tek dosyada depolamak isteyebilirsiniz. Çok küçük boyutlu resimler için bahsettiğim konu daha yaygın kullanılır.



Yani yazdığınız betik kendi içindeki css kuralları ile şekillendirilmiş, ikonlarla da güçlendilirmişse ve ikonlar için ek dosyalar koymak istemiyorsanız bu yöntemi kullanabilirsiniz.

Teknik

Aslında yapılan iş oldukça basit. Öncelikle dosyalarımızı php dosyamızın içine nasıl gömeceğiz? PHP dosyalarımız ascii dosyalar, binary içeriği alabilmek ve saklayabilmek için base64 ile şifreleyeceğiz. Sonuçta ortaya çıkacak olan şey bir ascii şifre olacaktır. Dosya boyutuna göre bu şifrenin uzunluğu artacaktır. Unutmayın ki bu anlattığım yöntem tamamen ufak dosyaları gömmek içindir 100kb üzeri dosyaları php dosyanıza gömerseniz, ya da php dosyanızın boyutu megabyte'ları aştığı zaman işlenmesi zorlaşacaktır. Birkaç ufak dosya için kullandığınız sürece verimli olacaktır.



Dosyalarımız encode etmek için bir kod kullanacağız. Bu işlemi başka bir php dosyası oluşturarak yapın.

1. <?php


2.  


3. $dosya = 'resim.gif';


4.  


5. // dosya icerigini okuyalim


6. $dosya_binary = fopen($dosya, "r");


7. $icerik_binary = fread($dosya_binary, filesize($dosya));


8. fclose($dosya_binary);


9.  


10. // binary icerigi ascii'ye base64 ile cevirelim


11. $icerik_ascii = base64_encode($icerik_binary);


12.  


13. print $icerik_ascii;


14.  


15. ?>

Bu kod resim.gif dosyasını ekrana ascii karakterlerle şifrelenmiş şekilde uzun bir metin şeklinde basacaktır. Bu metini kopyalayarak kullanacağız ve orjinal proje dosyamız şöyle olacak

1. // dosyalar


2. $dosyalar["resim.gif"] = "R0lGODlhEAAQAMQAAGZmZsbGxaSko4OEgxl4ueT//3G59ejo6Lu7u9zd3".


3.                          "DOMxXp6eqjU/5mZmX+RmdPU1LKzsfb29v///3u75a2tpY6OjczMzDqPz6".


4.                          "ysq////wAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAACH5BAUUABkALAAAAAAQABAAAAW".


5.                          "JYIaNJDlNWZpiUuu2U4GqrHPd+MTItHQZEoPQoNvNWISkkjBROBUpgQQT".


6.                          "qVojj6wgOg0IAAEAQBBgbTMNiSCRALDDCWkjlRYcDoBD+C5PVSQNCAgAg".


7.                          "wKCaRV+gBZfYWIWiCkDEhVslpZ/AykLlBCen55/C5sSAw2nqKeToxmcL6".


8.                          "8trAuztLW1GSEAOw==";

Yukarıda gördüğünüz şey aslında çok uzun bir string. Yani o satırlar yan yana bitişik fakat ben bu dökümanda açıkca görülebilmesi için bu hale getirdim. Bu gördüğünüz string 258 byte'lık 16x16'lık bir ikonun base64 şifresidir. 258 byte'ın bu kadar sürdüğünü düşünürseniz 10-20kb'lık bir dosyanın ne kadar uzun süreceğini tahmin edebilirsiniz. Onun için büyük dosyalarınızı php dosyanıza gömmeyin.



Yukarıdaki şekilde tüm dosyalarınızı base64_encode'dan geçirip $dosyalar dizisine dosyanın adını taşıyan indiste yazın.

Unutmayın bu dizi proje dosyanızın en üstünde tanımlanmalı. Yani proje dosyanızın içinde her türlü işlemi yapıyor olabilirsiniz ama bu teknikteki kodlar dosyanın en üstünde durmalı.



Neyse, dosyalarınızı $dosyalar dizisine kendi adları indis olacak şekilde kaydettiniz. php dosyanızın boyutu kabardı farkındaysanız (kontrol ediniz). Şimdi bu tanımların ardına ufak bir kod ile işlemi bitireceğiz.

1. if( $_GET["islem"] == 'dosya' ){


2.   if( array_key_exists($_GET["dosya"], $dosyalar) ){


3.     die( base64_decode( $dosyalar[ $_GET["dosya"] ] ) );


4.   }else{


5.     die("Dosya bulunamadı!");


6.   }


7. }


8.  


9. // projenizin normal işlemlerini bu satırdan sonra


10. // yapabilirsiniz.

Eğer get methodu ile islem değişkeni dosya olarak gelmişse ve get methodu ile dosya değişkeninin içeriği bizim $dosyalar dizisinde indis olarak varsa $dosyalar dizisindeki o elemanın içeriğini base64_decode edip ekrana basıyoruz. Yoksa dosya bulunamadı hatası verip duruyoruz.

Nasıl kullanacaksınız?

Projenin devamındaki bir kısımda

1. <img src="index.php?islem=dosya&dosya=resim.gif" ...>

şeklinde kullandığınızda dosyanız resim olarak görüntülenecektir. Aynı şeyi bir arşiv dosyası için de yapabilirsiniz.

1. <a href="index.php?islem=dosya&dosya=kurulum_dokumani.pdf">Dosyayı indirmek için tıklayın</a>

gibi.

Dosya deposu

Yukarıdaki kodları ayrı bir dosya olarak kaydedip dosyalarınızı tek parça hale getirdiğiniz bir veritabanı gibi düşünebiliriz. Yani

1. <?php


2. // dosyalar


3. $dosyalar["..."] = "....";


4. $dosyalar["..."] = "....";


5.  


6. // gosterelim


7. if( array_key_exists($_GET["dosya"], $dosyalar) ){


8.   die( base64_decode( $dosyalar[ $_GET["dosya"] ] ) );


9. }else{


10.   die("Dosya bulunamadı!");


11. }


12.  


13. ?>

Bu dosyaya goster.php, resimler.php veya indir.php diyebilirsiniz. Kullanırken yukarıda index.php olarak gösterdiğimiz yola dosyanızın adını yazın.

RSS export mekanizması php ile

Sitemize neden RSS hizmeti koymalıyız, Ne işimize yarar?

RSS günümüz teknolojileri arasında en yaygın takip standardı haline geldi. Şu an insanlar RSS okuyucu programları veya web uygulamalarına takip ettikleri siteler/forumlar/haber kaynaklarına ilişkin kayıtları tek standart'da okumak için ekliyor ve her gün binlerce insan bu sistem sayesinde birçok siteye girmeden tek merkezden çoğu haberi takip edip çoğu gelişmeden haberdar olabiliyor.

1. header('Content-type: text/xml');

kodunu basıyoruz sayfanın çıktı basılmamış bir kısmına.



Şimdi size 2 kayıtlık bir XML çıktısı örneği verip açıklayayım :

1. <?xml version="1.0" encoding="iso-8859-9"?>
2. <rss version="2.0">
3.   <channel>
4.  
5.     <title>MFYZ.Com Etkinlik Takvimi</title>
6.     <link>http://www.mfyz.com/?takvim</link>
7.     <description>Etkinlik Takvimi</description>
8.     <language>en-us</language>
9.     <generator>MFYZ.Com RSS Exporter v0.1</generator>
10.     <managingEditor>Mehmet Fatih YILDIZ</managingEditor>
11.  
12.     <item>
13.       <title>MFYZ v0.6 Test Sürüşü</title>
14.       <link>http://www.mfyz.com/?takvim</link>
15.       <pubDate>Sat, 29 Jul 2006 21:00:00 GMT</pubDate>
16.       <description><![CDATA[ Bu etkinlige ait aciklama ]]></description>
17.     </item>
18.  
19.     <item>
20.       <title>Linux Şenliği 4.Gün</title>
21.       <link>http://www.mfyz.com/?takvim</link>
22.       <pubDate>Sat, 13 May 2006 21:00:00 GMT</pubDate>
23.       <description><![CDATA[ HTML etiketleri kullanabilirsiniz. RSS okuyucunuzun yorumlamasýna göre gosterilecektir. ]]></description>
24.     </item>
25.  
26.   </channel>
27. </rss>

Bu gördüğünüz kod RSS işlem sayfanız tarafından çıktısı yapılmış TÜM RSS örneğini ifade ediyor.

1. <item>
2.   <title>MFYZ v0.6 Test Sürüşü</title>
3.   <link>http://www.mfyz.com/?takvim</link>
4.   <pubDate>Sat, 29 Jul 2006 21:00:00 GMT</pubDate>
5.   <description><![CDATA[ Bu etkinlige ait aciklama ]]></description>
6. </item>

kod bloğu ise sizin for veya while gibi bir döngü mekanizması ile kayıtlarınızı dönüp çıktısını alacağınız kısımdır. Bunun dışında kalan kısımlar (öncesindeki kısım ve sonrasindaki kısım) sizin statik basacağınız bölümdür.



Burada dikkat edilmesi gereken nokta pubDate olarak çıktı vereceğiniz tarih yukarıda gödrüğünüz formatta olmak zorundadır.



Bu tarih formatını "Y-m-d H:i:s" formatındaki genel kullanımdan bu formata;

1. gmdate( 'D, d M Y H:i:s', $tarihinize_ait_degisken ) . " GMT"

ile oluşturabilirsiniz.



2.önemli konu ise kod olarak basacağınız diğer string'ler yani title ve description etiketlerinin içerisine ekleri ile basmanızdır. Tahmin edeceğiniz gibi link etiketinde ise bu gönderinize ait url/link olacak. RSS çıktısı basan işlemler bundan ibaret.



Ben dinamik gönderileri basarken tüm kayıtlarımı RSS'e yazdırmıyorum. RSS okuyucular genelde yeni eklenen kayıtları saptayıp onları kullanıcıya gösterir. Bu yüzden sitenizde RSS export edeceğiniz kayıt kümesinin güncellenme yoğunluğuna bağlı olarak maksimum 50-100 kayıt bastırın. Çünkü eğer büyük boyutta bir RSS çıktınız olursa, hem kullanıcılar tarafından bunun güncellenmesi zor/uzun olacaktır. Hemde gereksiz kayıtları her seferinde boşuna transfer ettirmiş olursunuz.

php de ICONV

ICONV
Bu fonksiyon kodlamalar arasında dönüşüm sağlayabiliyor.
Aşağıdaki kod ISO-8859-9 ile kodlanmış metni UTF-8 'e dönüştürüyor. PHP 4.0.5 ve üzeri sümler içindir.
$kayit = iconv('ISO-8859-9', 'UTF-8', 'Türkçe karakterler ÜĞİŞÇÖ'); echo $kayit;

Kur hesaplama phpprogramlama

Php de dolar kur hesaplama $ işareti

Kur dolar hesap <? Define(‘kur’,1,25); Echo 1000*kur; ?>

arttırma eksiltme oparötörü php programlama

artırma eksiltme oparötörü kullanımı phpprogramlama

--   ++ operatörleri <? $a=10 $b=$a--;                                      çıktısı 10 Echo $b;                                                  9     Echo $b; ?>

Not ortalaması hesaplama phpprogramlama

Vize final notları ile not ortalamasını bulan php program kodu

<? $d[0][‘ad’]=’ali’; $d[0][‘vize’]=30; $d[0][‘final’]=80; $d[1][‘ad’]=’veli’; $d[1][‘vize’]=70; $d[1][‘final’]=90; Echo $d[0][‘ad’].”:”; Echo $d[‘vize’]*0,4+$d[0][‘final’]*0,6; ?>

Birleştirme oparatörü php de

Birleştirme oparatörü “.” <? $a=”ali”;$b=”can”; $c=”merhaba”,$a.$b; Echo $c; ?>

Php info php ye giriş

PHP Phpinfo= Bilgisayarda yüklü olan php bilgilerini bize verir. Local host Bağlanma;   <? echo mysql_connect("localhost", "root", ""); phpinfo(); ?>

Eşitliğini kontrol eden php program kodu

Sayı eşitmi değilmi kontrol eden php programı

<? $a=3; if ($a==0) echo "a sıfır eşit"; else if ($a>0) echo "a sıfırdan büyük"; else echo "a sıfırdan küçük"; ?>

1 den 100 kadar çift sayıların toplamı

1 den 100 kadar çift sayıların toplamı php kodu

  





$t=0;



for ($x=1; $x<=100; $x++) 

	

	if ($x%2<>0) contine;

	

	$t=$t+$x;

	

	echo "toplam : $t";



?>

php de çarpma işlemi

php de çarpma işlemi kodları

<? echo "<table border=1>"; for ($x=1; $x<=10; $x++) { echo "<tr>"; for ($y=1; $y<=10; $y++) { echo "<td>"; echo $x*$y; echo "</td>"; } echo "</tr>"; } echo "</table>"; ?>

0 dan 100 e kadar toplama

0 dan 100 e kadar toplama yapan php dilindeki kodu

<? $t=0; for ($x=0; $x<=100; $x++) $t=$t+$x; echo "toplam : $t"; ?>

ease php programı indir

http://sourceforge.net/project/downloading.php?group_id=14045&use_mirror=kent&filename=EasyPHP-2.0b1-setup.exe&94163412

Süper-Global Diziler

Süper-Global Diziler
PHP 4.1.0 sürümünden sonra süper-global diziler ismiyle yeni bir kavram ortaya çıktı. Bu diziler daha önceki sürümlerde kullanılan ve ortam değişkenlerini içeren önceden tanımlanmış dizilerin düzenlenmiş halde olanlarıdır.
PHP 4.1.0 sürümünden önce, bu ortam değerlerini kullanmamız için gereken diziler:

POST metodundan gelen değerler için $HTTP_POST_VARS,
GET metodundan gelen değerler için $HTTP_GET_VARS,
SERVER ortam değerleri için $HTTP_SERVER_VARS,
Oturum değerleri için $HTTP_SESSION_VARS,
Çerez değerleri için $HTTP_COOKIE_VARS,
Tüm ortam değerleri için $HTTP_ENV_VARS
olarak kullanılıyordu. Bu sürümden sonra bunlar:
$HTTP_POST_VARS yerine $_POST,
$HTTP_GET_VARS yerine $_GET,
$HTTP_SERVER_VARS yerine $_SERVER,
$HTTP_SESSION_VARS yerine $_SESSION,
$HTTP_COOKIE_VARS yerine $_COOKIE,
$HTTP_ENV_VARS yerine ise $_ENV
olarak değiştirildi. Bu isim değişimlerine ek olarak, yeni süper-global diziler global tanımlanmış halde geliyorlar. Kısaca betiklerde, bir fonksiyon içerisinde bu dizileri kullanmak istediğimizde bunları global olarak tanımlamamıza gerek kalmıyor.
Aşağıdaki örneklerde PHP 4.1.0 sürümünden önce ve süper-global dizilerin kullanımları basitçe verilmiştir.

Örnek 1: PHP 4.1.0 sürümünden önce kullanımı
function ornek() {
# $HTTP_POST_VARS dizisinden değerleri almak
# için global olarak tanımlamamız gerekiyor.
global $HTTP_POST_VARS;

echo $HTTP_POST_VARS['test'];
}
?>



Örnek 2: PHP 4.1.0 sürümünden sonra kullanımı (süper-global diziler)
function ornek() {
# $_POST dizisini global olarak tanımlamamıza
# ihtiyaç duyulmuyor.

echo $_POST['test'];
}
?>

PHP ile Neler Yapılabilir?

PHP ile Neler Yapılabilir?
Diğer sunucu-taraflı betik dilleri gibi PHP ile dinamik web sayfaları oluşturulabilir. Yazım kuralları çok basit ve anlaşılabilir olan bu dil ve eklentileri ile kısaca;
veritabanı bağlantılı uygulamalar
dinamik olarak oluşan grafikler
kullanıcıya, tarayıcıya ve tarihe göre özel durumlar veya içerikler
anketler
tartışma forumları
elektronik ticaret uygulamaları
web tabanlı e-posta uygulamaları
XML verilerini okuma ve oluşturma
gibi işlemler yapan betikler kısa sürede yazılabilir. Ayrıca web uygulamaları dışında PHP ile kabuk betikleri yazılarak komut satırı işlemleri de yapılabilir. Daha çok UNIX işletim sistemleri üzerinde kullanılan kabul betiklerini yazma amacı ile PHP dili yaygın bir şekilde kullanılmamaktadır. Buna rağmen PHP geliştiricileri tarafından PHP-CLI arabirimi (kabuk betiklerini komut satırından çalıştıran ve yorumluyan arabirim) her yeni sürümde daha da güçlendirimektedir ve geliştirilmektedir.
PHP dilinin kullanım alanlarından biri olan PHP-GTK arabirimi (eklentisi) ile GTK (The GIMP Toolkit) tabanlı grafikli kullanıcı arayüzleri de oluşturulabilmektedir

PHP Nedir?

1. PHP Nedir?
PHP sunucu-taraflı, çarpaz-düzlem ve HTML içine gömülebilir bir betik dilidir. Genel yapı ve yazılım kuralları yönünden C ve Perl dillerine çok yakın bir dildir. Rasmus Lerdorf tarafından hazırlanan bu dil, kendi web sitesine bağlı olan kişilerin takibini yapılması isteği ile ortaya çıktı. Rasmus Lerdorf bu dile ilk başta "Personal Home Page" adını koydu (çünkü kendi kişisel web sayfası üzerinde kullanmıştı). Şu anda ise PHP sözcüğü, "PHP: Hypertext Preprocessor" sözcüklerinin baş harflerinden oluşan kısaltmayla tanımlanmaktadır.
Rasmus Lerdorf PHP dilini kaynak kodu açık bir halde 1995 senesinde açık-kaynak camiasına kazandırdı. 1995 senesinden bu yana kıllanımı gün geçtikçe yaygınlaşan PHP, şu anda yaklaşık 10.000.000 web sunucusu tarafından kullanmaktadır (Kasım 2003, Kaynak: Netcraft).

Sunucu-taraflı: PHP betikleri sunucu tarafından çalıştırılır (JavaScript dilinin tam tersine) ve çıktısı tarayıcınıza gönderilir.
Çapraz-düzlem: PHP, birçok işletim sistemi üzerinde ve web sunucusu yazılımlarına adapte olarak çalışabilmektedir (örneğin, Microsoft Windows üzerinde IIS web sunucusu ile birlikte veya Unix işletim sistemleri üzerinde Apache web sunucus ile birlikte).
HTML içine gömülebilir: PHP ifadeleri ve fonksiyonları HTML dökümanları içine yazılabilir ve çalıştırılabilir. Böylelikle dinamik web sayfaları oluşturulabilir. Web sunucusu yazılımı web sayfası içerisinde PHP diline ait ifadeleri gördüğünde, bunları yorumlayıp, çıktısını HTML ifadeleri yazılı yerlerin arasına yerleştirir

PHP'de Güvenlik phpprogramlama

PHP'de Güvenlik


Günümüzde Internet'te ne kadar güvenlik önlemi alınsa, yeridir. Sadece iyi niyetli olmayan kişilere karşı değil, fakat daha çok ne yaptığını tam bilmeyen Web ziyaretçilerini de düşünmek ve PHP programlarınızın güvenliğini arttırmak zorundasınız.
Internet’te iyiniyetli olunmaz. Acı, ama gerçek. Internet’e içine zararlı kod yerleştirilebilecek bir Form koyarsanız, emin olmalısınız ki, birisi bu zararlı kodu koyacaktır. Sadece kötüniyetli kişilerin size söz gelimi elektronik posta adresi veya mesaj görünümünde zararlı kod göndermesini önlemek için değil, fakat normal kullanıcıların yapabilecekleri sıradan hataları yakalamak ve düzeltmek için de önlem almanız gerekir.
Server güvenliği son derece önemli bir konu olmakla birlikte, bunu sağlamak genellikle tasarımcının sorumluluğunda değildir. Bununla birlikte sayfalarımızın ve veritabanımızın güvenliği ve Web uygulamalarımızın doğru işlemesi bizden sorulur.
Bir form ile sizin sayfalarınıza veya veritabanınıza ne gibi zararlar verilebilir? Bu zararların başında, en hafifinden sizin sayfanızı başka yere yönlendirmek gelebilir. Kötüniyetin ölçüsü arttıkça bu, Server programının açıklarından yararlanarak, Server’daki dosyaları değiştirmeye veya tahrip etmeye kadar gidebilir. Normal ziyaretçi hataları arasında ise sözgelimi elektronik posta adresini iki @ işaretiyle yazmaktan tutun, bu işareti koymamaya, metktubun gideceği bilgisayarın adresini eksik yazmaya kadar uzanan bir dizi yanlışlık bulunabilir. Ziyaretçiler formu eksik doldurabilirler. Bu gibi eksiklikler ve yanlışlıkları daha sonra düzeltmek zaman kaybına yol açar. Kimi zaman eksik doldurulmuş bir Form, bu bilgilerin ulaştırılacağı programda hataya yol açabilir. Bu sebeple, özellikle Form yoluyla alınan bilgilerin denetimi ve doğrulatılması şarttır.
Bir Form’un içerdiği bilgilerin denetimi ve doğrulanması iki yerde yapılabilir: istemci-tarafında, sunucu-tarafında. İstemci tarafında, yani ziyaretçiye göndereceğimiz HTML sayfasının içinde yer alan kodlarla yapacağımız denetim-doğrulama, hızlı çalışır; ve ziyaretçi ile sunucu arasında iletişim kurulmadan önce yapılır; böylece ziyaretçinin sözgelimi gönder düğmesini tıkladıktan sonra çok beklemesi gerekmez. Ne var ki bu yöntemde denetim-doğrulama kodu ziyaretçiye gönderilmiştir; kötü niyetli kişi neyi denetlediğinizi görecek ve isterse bu denetimi kaldıracak size zararlı kod parçacıkları gönderebilecektir. Denetimin sunucu tarafında yapılması, belki biraz daha fazla zaman harcamayı gerektirir, fakat güvenlik açısından daha etkili olabilir. Elektronik posta adresi doğırulama ve mesajların içinden zararlı kodları ayıklama yöntemlerinden Düzenli İfadeler bölümünden söz ettik. Orada ele aladığımız örnek kodlar geliştirilerek ziyaretçilerin girdilerinde daha sıkı aramalar yapılabilir.
Parola ve SSL
PHP gibi, kendisi ziyaretçinin Browser'ına gönderilmeyen bir dille, sitelerimi parola ile korumak mümkün ve kolaydır. Sitenize sadece sizin vereceğiniz parola ile girilmesini istiyorsanız, ana sayfanın şöyle başlaması yeter:
if (!isset($parola) || $parola != "gizli_kelime") {
?>

Parola:

}
else {
// Buraya gizlenen sayga girecek
?>
PHP ayrıca mevcut hemen hemen bütün sunucu kullanıcı kimlik doğrulama protokolleri ile uyumludur; ve sunucu yönetimi ile ilişki kurularak daha karmaşık kullanıcı kimlik doğrulama yöntemleri uygulanabilir. Bu yöntemler arasında Secure Socket Layer (SSL) yöntemlerini, ve OpenSSL ve ModSSL teknikleri sayabiliriz.
Tırnak İşareti Sorunu
PHP4.0'ü tasarlayanlar, özellikle zararlı kodları gizlemekte kötüniyetli kişilerin yararlandığı tek ve çift tırnak işaretlerinin sisteme zarar vermesini önlemek amacıyla, ziyaretçi girdilerindeki tırnak işaretlerinin otomatik olarak Escape karakteri ile zararsız hale getirilmesini sağlamış bulunuyorlar. Buna göre bir ziyaretçi bir forma söz gelimi "PHP'nin yararları" yazacak olursa bu "PHP\'nin Yararları" haline dönecektir. Kimi zaman çirkin görünse de bu, bir sitenin güvenliği için önemli bir kazançtır.
Bu sistemin işleyebilymesi için sunucu yönetiminin PHP kurulumu sırasında php.ini dosyasında gereken düzenlemeyi yapmış olması gerekir. Bunun yapılmadığı durumlarda, programcı olarak siz, PHP'nin değişkenlerin değerlerinde gerektiğinde tersbölü işareti uygulamasını, bu değişkeni addslashes() fonksiyonu ile birlikte kullanarak çözümleyebilirsiniz. Örnek:
$yeni_degisken = addslashes($eski_degisken)
Bu dizinin ikinci kitabında güvenlik konusuna daha geniş yer vereceğiz.
PHP Kaynakları
Güvenlik dahil, PHP konusunda başvurulacak kaynakların bir kısmı şöyle sıralanıyor. Ayrıca bu kitapçığın örnek kodları arasında, PHP Hosting Companies Search the Directory.htm adlı belgede çık sayıda kurum ve firmasın listesini bulabilirsiniz:
http://www.php.net/FAQ.php
http://www.php.net/manual/config-odbc.html
http://www.techdevelopers.com
http://www.lilali.net
http://www.sqlcourse.com/
ttp://www.apache.org/info/apache_users.html

PHP ile Veritabanı phpprogramlama

PHP ile Veritabanı


PHP’yi bir veritabanından veri çekecek, bunlarla HTML etiketlerinin içeriğini oluşturacak ve ziyaretçimizden alacağımız bilgileri bir veritabanına işleyecek işlemleri öğrenebilecek kadar biliyoruz artık. Bu kitapçığın baş tarafındaki kurma işlemlerini birlikte yaptıysak, şu anda PHP programlarını geliştirdiğiniz kişisel bilgisayardaki kişisel Web sunucusunda MySQL sürücüleriniz ve veritabanı yönetim programınız çalışıyor olmalı. Bir kere daha tekrar etmek gerekirse, PHP ile veritabanına dayanan sayfalar yapmak için mutlaka ve sadece MySQL sürücülerini kullanmak gerekmez. Bunun yerine sözgelimi Microsoft’un ODBC sürücülerini kullanabilirsiniz. Ancak Web sitenize evsahipliği yapan firmanın size ODBC desteği verip vermediğini öğrenmeniz gerekir. Aslında aynı şekilde, evsahibi firmanın MySQL desteği verip vermediğini de öğrenmek zorundasınız. (PHP ile MS-ODBC sürücülerini kullanabilmek için Andrew Stopford’un ASP Today sitesinde http://www.asptoday.com/articles/20000202.htm adresindeki yazısında daha geniş bilgi bulunmaktardır.)
Web sitemizde, HTML sayfalarımızı ve PHP programlarımızı neden veriya dayalı hale getirmeliyiz? Bu sorunun cevabı, "Başka türlü elde edilemeyecek bir otomasyon, ziyaretçilerimizle gerçek anlamıyla etkili biralışveriş sağlamak için!" diye yanıtlayabiliriz. Yukarıda, bir PHP programının ziyaretçiden Frm ile alacağı bilgileri, yine kendisine gönderebileceğini ve bu bilgileri işleyebileceğini gördük. PHP programımızın bu bilgileri bir veritabanına işlediğini ve ziyaretçi bir başka sayfaya gitmek istediğinde o sayfanın içeriğinin, ziyaretçinin birkaç saniye önce yaptığı tercihlere göre belirlendiğini düşünün. Bir başka örnek, Web sitemizdeki sayfalarda yer alan unsurların güncelleştirilmesi için her güncelleştirmede çok sayıda programı yeniden yazmak veya sayfayı yeniden yapmak zorunluğu varsa, bu program ve sayfaların içeriklerini bir veritabanından alıyor olması halinde, sadece veritabanını güncelleştirmekle onlarca, belki de yüzlerce, HTLL ve PHP belgesini yeniden yazmış gibi olabiliriz.
Bu bölümde önce bir örnek veritabanı dosyası hazırlayacağız; daha sonra bunun içindeki verileri PHP programı ile sayfalarımıza katacağız. Bu dizinin ikinci kitabında Unix/Linux sistemlerinde veritabanı uygulamaları üzerinde daha geniş duracağız. Burada Windıows sisteminde bir MySQL uygulamasını ele almakla yetineceğiz.
MySQL Veritabanı
Gerçi bu kitapçığın konusu kendisi başlı başına bir dil olan SQL değil, ama burada sadece MySQL programı ile veritabanı oluşturmakla kalmayalım, bir anlamda SQL diline de çok kısa bir giriş yapalım. SQL çook geniş bir dildir. Burada yapabileceğimiz giriş ancak ilk alıştırmamaızı yapmamıza yetebilir.
SQL, (Structured Query Language, Yapısal Sorgu Dili) veritabanı endüstrisinin standart dilidir. Fakat HTML konusunda farklı firmaların sadece kendi Browserlarının tanıdığı türden etiketler geliştirmeleri gibi, SQL alanında da farklı firmaların ekleri ve dilde yaptıkları değişiklikler vardır.
MySQL, teknik tabiriyle sunucuda daemon olarak çalışır ve arzu eden programa, bildireceği (ve erişim hakkı bulunan) veritabanı dosyasından veri çekerek, sunar. Bir veritabanında farklı sayıda tablolar olabilir. Bir veritabanı dosyasında yer alan tablolarda, sütunlar ve satırlar vardır: bunların kesiştikleri yerlere biz verilerimizi yazarız. Bir SQL veritabanı dosyasında her bir kutunun ne tür veri kabul edeceği önceden belirlenir; dolayısıyla türü sayı olan verinin yazılacağı kutuya, alfanümerik değer yazılmaz. MySQL, sayısal verilerin türünü INT, belirli bir sınıra kadar değişen sayıda karakterden oluşacak verilerin türünü VARCHAR komutuyla belirler.
//////////////////KUTU////////////////
mySQL veri türleri
MySQL'de bir çok veri türü oluşturulabilir. Ancak Web programları açısından önemli olan bir kaçı ve özellikleri şöyle saralanabilir:
INT Tamsayı: -2147483648'den 2147483647 kadar değişen diziye "signed" (işaretli), 0'dan 4294967295'e kadar değişenine "unsigned" (işaretsiz) denir.
VARCHAR(n) n sayısını geçmemek şartıyla değişen boyutta karakter olabilir.
CHAR(n) Kesinlikle n sayısı kadar karakter olabilir.
TEXT En fazla 65535(2^16-1) karakter alabilen metin alanı.
MEDIUMTEXT En fazla 16777215(2^24-1) karakter alabilen metin alanı.
DATE 1000-01-01'den 9999-12-31'e kadar değişebilen tarih alanı.
TIMESTAMP 1 Ocak 1970'den 18 Ocak 2038'e kadar olan ve Yıl+Ay+Gün+Saat+Dakika+Saniye biçimindeki zaman bilgisi.
/////////////////KUTU BİTTİ//////////////
MySQL'de bir tablo oluşturmak için gerekli CREATE TABLE komutu şöyle kullanılır:
CREATE TABLE uyeler (adi VARCHAR(30), soyadi VARCHAR(30), üye_no INT ) ;
Bu komutla, "uyeler" isimli üç sütunlu bir tablo oluşturulur: birinci ve ikinci sütunlarda en fazla 30, karakterlik değişen boyutta alfanümerik değerler yer alırken, üçüncü sütunda sadece tam sayı olan değerler bulunabilir. Bu komutla oluşturulan tabloya INSERT INTO komutuyla veri girebilirsiniz:
INSERT INTO uyeler (adi, soyadi, uye_no) VALUES ('Muharrem','Taç','1234')
Bir tablonun oluşturulması ile içine veri yerleştirilmesi komutları ayrı ayrı zamanlarda, ayrı işlemler olarak yapılabileceği gibi, toplu bir metin halinde, otomatik olarak da yapılabilir.
MySQL veritabanından bilgi edinmek için SELECT komutunu kullanırız:
SELECT * FROM uyeler ;
Bu, MySQL'e, uyeler adlı tablodaki bütün değerlerin okunmasını bildirir. Buradaki "*" işareti, "bütün sütunlardaki bütün değerler" anlamına gelir. Diyelim ki yukardıda oluşturduğumuz tablonun sadece "adi" ve "soyardi" sütunlarındaki bilgileri almak isteseydik, bu komutu şöyle yazacaktık:
SELECT adi soyadi FROM uyeler ;
Bir veritabanındaki bilgilerin yenileriyle değiştirilmesini, yani veritabanı dosyasının güncelleştirilmesini UPDATE komutu sağlar. Bu komutu kullanarak veritabanımızdaki bazı kutucukların içindeki bilgileri değiştirebiliriz. Veritabanı dosyalarını güncelleştirme zorunluğu bulunması ise bize veritabanı tasarımının çok önemli olduğunu gösterir. Örneğin:
UPDATE uyeler SET adi = "Şahika" ;
Bu komut, veritabanındaki bütün satırlarda, birinci sütundaki değerleri "Şahika" olarak değiştirmekle sonuçlanırdı. Amacımız bu ise, sorun değil; ancak çoğu kez MySQL'e hangi satırda (veritabanı tekniğindeki terimle söylersek, hangi kayıtlarda) değişiklik yapılacağını daha ayrıntılı sölememiz gerekir. Veritabanı dosyamızı oluştururken, her kaydın diğer kayıtlarda olmayan (unique) bir sütun (bunu da veritabanı tekniğindeki terimle söylersek. alan) bulunmalıdır, ki MySQL'e yapılacak değişikliğin tam yerini söyleyelim. Örneğin
UPDATE uyeler SET adi = "Şahika" WHERE uye_no = 1234;
MySQL bu komutu alınca sadece üye numarası 1234 olan kişinin (yani uye_no alanındaki değer 1234 olan kaydın) "adi" alanındaki değeri silecek ve yerine verdiğimiz yeni değeri yazacaktır. Böyle birincil alanı bulunan, iyi düşünülmüş bir veritabanından seçim yapmak da kolay olur. Örneğin:
SELECT adi soyadi FROM uyeler WHERE uye_no >= 123;
deyimi ile tablomuzda bulunan kayıtlardan sadece üye numarası 123'den büyük olanları seçebiliriz.
Bir MySQL veritabanındaki kaydı silmek için DELETE komutunu kullanırız:
DELETE FROM uyeler WHERE uye_no = 1234;
Vveritabanında sadece bir kayıtta üye numarası 1234 olacağı için bu komutla sadece bir satır silinecektir. Bu komutu, diyelim ki üyelik kaydını yenilememiş kişilerin tümünü silmek için de kullanabiliriz. Veritabanımızda üyelik kaydının yenilendme tarihini gösteren bir alan bulunduğunu varsayalım:
DELETE FROM uyeler WHERE yenileme_tarihi < 2000-01-31;
Bu komutla, üyeliğini yenileme tarihi 31 Ocak 2000'den eski olan bütün üyelerimizin kaydını veritabanından silmiş oluruz.
Bu komutların MySQL'in DOS komut işlemcisi ile komutsatırından yapılacağını belirtmemiz gerekir. Bunu yapabilmek için MySQL Server'ın Windows'da çalıştırılması gerekir. MySQL'in paylaşım sürümünü kullanmak için Windows sistemlerinde mysqld-shareware.exe programını çalıştırmanız gerekir. Bunun için DOS komut istemcisi penceresinde "C:/mysql/bin" dizinine giderek, şu komutu vermemiz yeter:
mysqld-shareware
MySQL sürücülerinizin kişisel Web sunucusunda başarıyla çalıştığına, kitapçığın baş tarafında belirttiğimiz küçük alıştırmayı yaparak emin olduktan sonra gerçek bir veritabanı dosyası yazabiliriz.
Yukarıda gördüğümüz komutları komut istemci satırından tek tek verebileceğimiz gibi, bir düzyazı dosyasında toplayıp, MySQL programına da otomatik olarak yaptırabiliriz. Bu dosyaya, içindeki verileri alıp veritabanına boca edeceğimiz için, Dump dosyası denir.
Aşağıdaki metni MySQL programının kurulu olduğu dizindeki /bin/ alt-dizinine (muhtemelen c:\mysql\bin) veri.dump adıyla kaydedin (Notpad kullanıyorsanız, dosya adına .txt eklendiğine dikkat edin!)
CREATE TABLE calisanlar ( id INT NOT NULL AUTO_INCREMENT, PRIMARY KEY (id), adi VARCHAR(20), soyadi VARCHAR(20), adres VARCHAR(60), pozisyon VARCHAR(60));
INSERT INTO calisanlar VALUES (1 , 'Sahika' ,'Tabak' ,'PCLife Dergisi, Istanbul' , 'Yazar');
INSERT INTO calisanlar VALUES (2 , 'Muharrem' , 'Tac' , 'Işık Kultur Merkezi, Bursa' , 'Yonetmen');
Bu metnin sadece üç satır olmasına, örneğin Notpad'de Düzen menüsünde Sözcük Kaydır maddesinin işaretsiz olmasına dikkat edin. Daha sonra yine DOS komut istemcisi penceresinde MySQL programının dizininde /bin alt-dizinine gidin ve şu komutu yazın:
mysqladmin -u root create veri
MySQL veri adlı veritabanının oluuştuğunu bildirecektir. Şimdi içi boş bir veri dosyamız oldu. Yazdığımız dump dosyasındaki bilgileri veritabanı dosyasına işletmek işini MySQL yapacakatır. Bunu, şu komutla yapabiliriz:
mysql –u root veri < veri.dump
İşlerin yolunda gidip gitmediğini c:\mysql\data dizininde veri adlı bir klasör oluşturulduğunu kontrol ederek anlayabiliriz. Bu klasörün içinde calisanlar.frm, calisanlar.isd ve calisanlar.ism adında dosyalar bulunması gerekir.
PHP-MySQL İlişkisi
Böylece, MySQL ile bir veritabanı dosyası oluşturma işlemi bitmiş oldu. bir PHP programı yazarak bu veritabanındaki kayıtları okutabiliriz. Bunu yapmadan önce yine hızlı şekilde PHP-MySQL ilişkisinini sağlayan fonksiyonlara gözatalım.
PHP programlarımızda veritabanından yararlanabilmek için programın önce Web sunucusu aracılığıyla veritabanı dosyası ile bağlantı kurması gerekir. Başka bir deyişle, PHP programının veri ile arasında bir yol açması gerekir. MySQL açısından ise bu bağlantı, veri sunucusunda yeni bir oturum açılması anlamına gelir. İki program arasındaki bu ilişkiyi PHP'nin mysql_connect() fonksiyonu yapar. Bu fonksiyonun alabileceği üç parametre vardır:
$veri_yolu = mysql_connect ("localhost" , "root" , "parola" );
Burada "localhost" yerine MySQL programının parçası olarak çalıştığı sunucunun adı yazılır. "root" bu MySQL sunucusunda açılacak oturumun kimin adına açılacağını belirter. "root" kelimesi, sunucunun yönetici olarak oturum açılacağı anlamına gelir: "parola" kelimesinin yerine de MySQL'i kurarken belirlediğimiz bir kullanıcı parolası varsa, onu yazarız. Bu komutta yer alan $veri_yolu değişkeni, açılacak veri yolunun, PHP ile MySQL veritabanı sunucusu arasındaki bağın tanıtıcı işareti olacaktır. Bu bağlantı kurulduktan sonra, açtığımız veri yolundan gelecek bilgiler ve veritabanına gidecek bilgiler bu değişken aracılığıyla gerçekleşecektir. Veri sunucusu ile veri yolu bağlantısı kurulursa, bu değişken değer tutar hale gelir; bağlantı kurulamazsa bu değişken boş kalır. mysql_connect() fonksiyonunun başarılı olup olmadığını bu değişkenin durumunu sınayarak anlayabiliriz. Örneğin:
$veri_yolu =mysql_connect("kara-murat", "root");
if ( ! $veri_yolu) die ("MySQL ile veri bağlantısı kurulamıyor!);
Burada veri sunucusunun bulunduğu Web sunucusunun adının "kara-murat" olduğuna, ve ooturumun "root" yetkileriyle açıldığına dikkat edin. İkinci satırdaki if deyimi, $veri_yolu değişkeninin değer içerip içermediğine bakıyor ve değişkende bir değer yoksa, bağlantı kurma girişini durdurarak, ziyaretçiye hata mesajı gönderiyor.
Bağlantı başarıyla kurulduktan sonra PHP programı, bu yoldan, veritabanı sunucusuna, hangi veritabanı dosyasından yararlanmak istediğini bildirmelidir. Buna veritabanı dosyası seçme işlemi denir ve mysql_select_db() fonksiyonu ile yapılır:
mysql_select_db( "veritabanın_adı" , $veri_yolu ) or die ("Veritabanı açılamıyor!".mysql_error() );
Bu fonksiyonun başarıyla icra edilip edilmediği fonksiyondan dönen değerin true/doğru veya false/yanlış olmasından anlarız. Bu değer false ise bu deyimin die() bölümü icra edilecek ve Browser penceresine veritabanının açılamadığı mesajıyla birlikte MySQL'in hata mesajı da gönderilecektir. PHP'nin MySQL veritabanını seçememesi çoğu zaman kullanıcı yetkilerinin Internet ziyaretçilerini kapsayacak şekimde düzenlenmemiş olmasından kaynaklanır. Bu durum gerçek Web sunucusunda ortaya çıkarsa, Web sunucusu yönetimine başvurmak gerekir.
Şimdi bu anlattıklarımızı biraraya getiren kolay bir PHP programıyla biraz önce oluşturduğumuz "veri" adlı veritabanından bir birinci kişiye ait verileri "okutarak, HTML sayfamızda kullanalım. Aşağıdaki programı, veri_01.php adıyla kaydedelim:






$veri_yolu = mysql_connect("kara-murat", "root");
if ( ! $veri_yolu ) die ("MySQL ile veri bağlantısı kurulamıyor!");
mysql_select_db("veri" , $veri_yolu)
or die ("Veritabanına ulaşılamıyor!" . mysql_error() );
$sonuc = mysql_query("SELECT * FROM calisanlar",$veri_yolu);
printf("Adı: %s
\n", mysql_result($sonuc,0,"adi"));
printf("Soyadı: %s
\n", mysql_result($sonuc,0,"soyadi"));
printf("Adresi: %s
\n", mysql_result($sonuc,0,"adres"));
printf("Görevi: %s
\n", mysql_result($sonuc,0,"pozisyon"));
?>


Burada, mysql_connect() fonksiyonu ile "kara-murat" isimli sunucuda root adına MySQL sunucu ile bağ kurduktan sonra mysql_select_db() fonksiyonu ile bu bağı kullanarak veri isimli veritabanından veri çekeceğimizi bildiriyoruz. Daha sonra mysql_query() fonksiyonu ile bu veritabanındaki “calisanlar” isimli tablodan “herşeyi” seçiyoruz ve seçilenleri $sonuc dizi-değişkeninde topluyoruz. $sonuc değişkenin değerlerini görüntülemek için PHP'nin özel bir fonksiyonu olan mysql_result() fonksiyonu kullanıyoruz. Burada metin biçimlendirmekte yararlandığımız printf() fonksiyonunu daha önce tanımıştık.

mysql_query() fonksiyonu, PHP'nin SQL dilini kullahnarak veritabanı işlemleri yapmasını sağlayan başlıca aracıdır. Yukarıda kısaca değindiğimiz bütün SQL komutlarıyla yazacağımız bütün "query" deyimlerini bu fonksiyon ile icra ettireceğiz. mysql_result() ise SQL değil, Data Manipulation Language (DML) denen başka bir veri-biçimlendirme dilinin inceliklerinden yararlanmamızı sağlar. Burada $sonuç değişkeninde veritabanı kayıt biçiminde tutulan verileri PHP'nin ve dolayısıyla HTML'in anlayacağı biçime çeviren bu fonksiyondur.
Şimdi bu programı biraz geliştirilim ve daha önce kendi kendine bilgi veren Form örneğimizi buraya uygulayalım; ancak bu kez, ziyaretçimizin vereceği bilgileri veritabanına ekleyelim; ve kendi adının veritabanına eklendiğini sayfadaki tabloyu güncelleyerek bildirelim. Önce şu programı, veri_02.php adıyla kaydedelim:
// Form doldurulduktan sonra program buradan başlıyor
if ( isset ( $HTTP_POST_VARS )) {
$veri_yolu = mysql_connect("server", "root");
if ( ! $veri_yolu ) die ("MySQL ile veri bağlantısı kurulamıyor!");
mysql_select_db("veri" , $veri_yolu) or die ("Veritabanına ulaşılamıyor!" . mysql_error() );
$ekle = mysql_query("INSERT INTO calisanlar ( adi , soyadi , adres , pozisyon ) VALUES ('$adi', '$soyadi', '$adres', '$pozisyon' )", $veri_yolu );
echo ("





");
$sonuc = mysql_query("SELECT * FROM calisanlar", $veri_yolu);
echo ("

\n");
while ($satir = mysql_fetch_row($sonuc)) {
printf("\n", $satir[1], $satir[2], $satir[3], $satir[4]);
}
echo ("

Uzmanın Adı	Çalıştığı Yer	Görevi
%s %s	%s	%s

\n

Teşekkür ederiz.

Ana sayfaya dönmek için tıklayınız
");
}
// program ilk kez açılıyorsa buradan başlayacak
else {
echo ("

Mevcut Üyelerimiz

");
$veri_yolu = mysql_connect("server", "root");
mysql_select_db("veri", $veri_yolu);
$sonuc = mysql_query("SELECT * FROM calisanlar", $veri_yolu);
echo ("





\n");
while ($satir = mysql_fetch_row($sonuc)) {
printf("\n", $satir[1], $satir[2], $satir[3], $satir[4]);
}
echo ("

Uzmanın Adı	Çalıştığı Yer	Görevi
%s %s	%s	%s

\n

Siz de aramıza katılmak ister misiniz?

Göreviniz:

Adınız:
Soyadınız:
İş Yeriniz:

");
}
?>
Program, ilk kez çalıştığında, çalışmaya ikinci yarısındaki else() deyiminden itibaren icra ediliyor; ziyaretçilerimize mevcut üyelerimizin listesini veriyor ve üye olmak isteyip istemediğini soruyor. Arzu edenin üye olabilmesi için gerekli Form'u da sunuyoruz.

Programın her iki bölümünde de veri okuyan ve bunu görüntüleyen, yani programın canalıcı noktası, mysql_fetch_row() fonksiyonudur. PHP'nin DML araçlarından olan bu fonksiyonun marifeti, bir veritabanından elde edilen sonucu satır-satır okumasıdır. Nitekim, burada bu fonksiyondan dönen değeri $satir adını verdiğimiz dizi-değişkene yazıyoruz ve sonra printf() bu dizinin elemanlarını sırayla Browser penceresine gönderiyor. (Burada olduğu gibi $satır değişkenin içinde kaç kaç sütun olduğunu bildiğimiz durumlarda printf() fonksiyonunu döngüsüz kullanmak mümkündür. Ancak veritabanının sütun sayısını bilmiyorsak bunu sözgelimi count($satir) yoluyla öğrenip, bu bilgiyle bir for döngüsü kurmak yerinde olur.
Programın iki bölümü arasındaki tek fark, $HTTP_POST_VARS dizi-değişkeninin bir değer tutması halinde (yani ziyaretçi sayfayı açtığında karşısına çıkan Form'u doldurduğu ve gönderdiği zaman) çalışan birinci bölümünde, mysql_query() fonksiyonunun bu kez veritabanı dosyasına ziyaretçinin verdiği bilgileri işlemek üzere farklı bir SQL deyimi içermesidir. Nasıl yazıldığını daha önce ele aldığımız bu fonksiyon "calisanlar" tablosundaki dört alana elimizdeki dört değişkenin değerlerini SQL'in INSERT komutuyla ekliyor.

PHP'nin MySQL ile yapabileceğimiz veritabaynı yönetimi için 20'ye yakın fonksiyonu vardır; MySQL de bu fonksiyonlar yardımıyla çok sayıda iş yapabilir. Bu konuda ayrıntılı bilgiyi MySQL ve PHP'nin Internet sitelerin yanı sıra, http://hagen.let.rug.nl/~s0367672/pm_lin_e.htm adresinde bulabilirsiniz.
Bu konuya son verirken, Form örneğindenden farklı olarak yukarıdaki veritabanı örneğinde ziyaretçinin gireceği bilgilerle ilgili güvenlik önlemleri alınmadığına dikkatinizi çekerim.

Metin Düzenleme ve Düzenli İfadeler phpprogramlama

Metin Düzenleme ve Düzenli İfadeler


Web programlarımızda bir ziyaretçinin bize ulaştırdığı Form bilgilerini ve bir veritabanı dosyasından aldığımız ham verileri yeniden düzenlememiz gerekir. PHP bunu yapabilmek için bize 50'den fazla fonksiyon sağlar. Bunlardan sık kullanmamız gerekenleri ele alacağız. Daha sonra, özellikle Unix işletim sistemine, Perl veya Javascript diline aşina olanların hatırlayacağı Düzenli İfadedeler denen metin ve sıralanış (pattern) eşleştirme araçlarının üzerinde duracağız. Bu iki araçla, elimize aldığımız berhangi metne istediğimiz biçimi vermek veya metnin içinden istediğimiz bölümü hemen hemen tamamen seçip biçimlendirmek ve kullanmak mümkün olur.
Temel Alfanümerik Fonksiyonları
PHP'nin metin olarak gördüğü değişkenlere alfanümerik (String) türü değişkenler adını vermiştik. PHP'nin alfanümerik fonksiyonları, bu tür değişkenlerin değerlerinin içinden bir bölümü alma, atma veya değiştirme imkanı sağlar. Programlarımızda sık kullanacağımız bir kaç fonksiyonu ele alalım. Bu fonksiyonların tam listesini bu kitapçığın örnek kodları arasında alfa_fonksiyonlar.htm adlı dosyada bulabilirsiniz. (Aşağıdaki örnekler de alfa_fonksiyonlarXX.php adlı dosyalarda bulunabilir.)
substr()
Bir alfanümerik değişkenin değerinin veya bir metnin tanımladığınız bölümünü verir. İkisi zorunlu, biri seçmeli üç parametre ile kullanılır. Yazılışı:
substr($degisken, başla, [boyut] );
Burada, $degisken yerine içinden bir bölümü seçmek istediğiniz metni tutan değişkenin adını; başla yerine seçme işleminin başlayacağı karakterin baştan itibaren kaçıncıdan sonra olduğunu ve isterseniz boyut yerine de seçilmesini istediğimiz karakter sayısını yazarız. Kaç karakter seçileceğini gösteren boyut parametresini yazmazsanız, PHP değişkenin veya metnin sonuna kadar seçer. Örnek
$secilen = substr ("abcdef", 1);
Burada $secilen değişkeninin değeri "bcdef" olacaktır; çünkü birinci karakterden sonra seçime başlatıyoruz ve seçimin boyutunu belirlemiyoruz. PHP, verdiğimiz metnin sonuna kadar seçecektir.
$degisken = "Olumsuz düşünce ve mekanizmalar üzerine olumlu şeyler bina edilemez!";
$secilen = substr ($degisken, 8, 20);
Burada ise seçime 8'nci karakterden sonra başladığımız ve 20 karakterlik seçim yapılmasını belirttiğimiz için seçilen değer "düşünce ve mekanizma" olacaktır.
Başlanıç olarak verdiğiniz sayı negatif ise (önünde - işareti varsa) seçim işlemine değişkenin sonundan itibaren başlanır. Yukarıdaki substr() fonksiyonunu:
$secilen = substr($degisken, -9);
şeklinde yazarsak, dönen değer, "edilemez!" olacaktır.
trim()
Bir alfanümerik değişkenin değerinin baş ve son tarafındaki boşlukları atar. Yazılışı:
trim($degisken);
Bu fonksiyon değişken değerinin veya metnin başındaki ve sonundaki "\n", "\r", "\t", "\v", "\0", ve aralık işaretini boşluk sayar. Örnek:
$degisken = "\0 Olumsuz düşünce ve mekanizmalar üzerine olumlu şeyler bina edilemez!\n\r\t";
$secilen = trim ($degisken);
Burada seçilen metinde, baştaki boşluk, sondaki yeni satır, satır başı ve sekme karakterleri olmayacaktır.
chr()
Parametre olarak ASCII değerini belirttiğimiz karakteri sağlar. Örnek:
echo (chr(34);
Bu komutla Browser penceresinde çift-tırnak işareti görüntülenir.
ord()
Parametre olarak yazdığınız karakterin ASCII değerini sağlar. Örnek:
echo (ord("A");
Bu komutla Browser penceresinde 65 rakamı görüntülenir. bu fonksiyonun başlıca kullanım alanı, bir değişkenin değerini arzu ettiğimiz bir karakterin ACSII koduyla karşılaştırmak olabilir. Örneğin:
if ( ord($karakter) == 60 { // karakter "<" işareti ise
$karakter = "" ;
}
koduyla, bir Form'dan gelen verileri karakter-karakter sınayabilir ve içinde normal olarak bulunmaması gereken, zararlı kod parçası olması ihtimali bulunan karakterleri ayıklatabiliriz.
strlen()
Bir alfanümerik değişkenin değerinin kaç karakter içerdiğini bildirir. Yazılışı:
strlen($degisken);
Bu fonksiyondan dönen değer tam sayıdır; aritmetik işlemlerde kullanılabilir. Örneğin, ziyaretçinin bir INPUT alanına yazdığı yazının uzunluğunun arzu ettiğimiz ölçülere uygun olup olmadığını sınamakta bu fonksiyondan yararlanabiliriz:
if ( strlen($degisken) > 30 { // girilen değer 30 karakterden uzun ise
echo ("Lütfen 30 karakterden uzun yazmayınız!);
}
printf() ve sprintf()
Bu fonksiyonları bir değişkeni biçimlendirmekte kullanırız. Birincisinin elde ettiği sonuç ziyaretçinin Browser penceresine gönderilir; ikincisin elde ettiği sonuç ise değer olarak döner. Önce bu fonksiyonlarla kullanabileceğimiz biçim parametrelerini sıralayalım:
% Yüzde işareti. Yanında biçim parametresi gerekmez.
b Değişken tamsayı olarak işlem görür ve ikili sayı olarak döner.
c Değişken tamsayı olarak işlem görür ve ASCII değerinin karşılığı olan karakter olarak döner.
d Değişken tamsayı olarak işlem görür ve ondalık sayı olarak döner.
f Değişken kesirli sayı olarak işlem görür ve kesirli sayı olarak döner.
o Değişken tamsayı olarak işlem görür ve sekiz-tabanlı (octal) sayı olarak döner.
s Değişken alfanümerik olarak işlem görür ve alfanümerik olarak döner.
x Değişken tamsayı olarak işlem görür ve 16 tabanlı (hexadecimal) sayı olarak döner. (Harfler, küçük harf olur).
X Değişken tamsayı olarak işlem görür ve 16 tabanlı (hexadecimal) sayı olarak döner. (Harfler, büyük harf olur).
Her iki fonksiyonun da kullanılış biçimi aynıdır:
printf( "biçim" , $degisken1, $degisken2, ... "metin" );
Burada "biçim" yerine yukarıdaki biçim parametlerini yazarız. Biçim parametrelerinin önüne yüzde işareti konur; en fazla beş belirleyici özellik alabilir. Yukarıdaki tür belirten biçimlendirme parametlerine ek olarak diğer özellikler şöyle sıralanır:
Doldurma karakteri: tek tırnak ve onu izleyen bir karakterden oluşur.
Hizalama: Eksi işaretinin varalığı yazının sola, yokluğu ise sağa hizalanma anlamına gelir.
En az-en çok uzunluk: Sayı-nokta-sayı (örneğin 40.40 gibi) yazılır; birinci sayı azamî, ikinci sayı asgarî uzunluğu belirtir.
Bu üç özelliğe bir örnek verelim.Bir değişkenin değerinin sonuna yanyana yeteri kadar nokta konarak uzunluğunun 40 karaktere çıkartılmasını şu deyimle sağlarız:
$degisken = " İyilik üzerine " ;
printf( "%'.-40.40s" , $degisken);
Burada "%'.-40.40s" şeklindeki biçim komutu, Browser penceresinde şu görüntüyü oluşturur:
"İyilik üzerine.........................."
Burada "İyilik üzerine" değeri 14 karakter olduğu için, sonuna 26 adet nokta eklenmiş ve bütün değer sola hizalanmış olacaktır. Şu komut ise iki değişkenin değerini ve vereceğimiz bir metni aynı satıra yazdıracaktır:
$degisken1 = " İyilik üzerine " ;
$degisken2 = " İyilik üzerine " ;
$metin = "
\n" ;
printf( "%'.-40.40s%'.2d%s" , $degisken1, $degisken2, $metin);
Bu komut Browser penceresinde şu görüntüyü oluşturur:
"İyilik üzerine..........................86"
Burada eklediğimiz ikinci "%'.2d" şeklineki biçim komutu ile, ikinci değişkenin değeri, en az sıfır en çok iki adet nokta ile doldurulmak ve sağa hizalanarak ondalık sayı olarak görüntülenmek üzere biçimlendiriliyor. Üçüncü biçim komutu olan "%s" ise üçüncü değişkenin sadece alfanümerik olarak muamele görmesini sağlıyor. Biçim komutlarının arasında boşluk bulunmaması, ait oldukları değişken değerlerinin de aralarına boşluk konmamasına sebep oluyor. Üçüncü değişkenin etkisini, kağıt üzerinde göremiyoruz; ancak bu Browser penceresinde bundan sonra gelecek unsurların bir satır aşağı kaymasını sağlayacaktır.
Dördüncü biçim özelliği, ondalık sayıların virgülden (veya nokdtadan) sonra ondalık bölümünün kaç hane olacağını belirler. Bunu da bir örnekle görelim:
$degisken = " 124 " ;
printf( "Değeri (ABD) $%.2f" , $degisken);
Bu biçimlendirme komutu da Browser penceresine şu yazıyı yazdırır:
Değeri (ABD) $124.00
number_format()
Türü sayı olan değişken değerlerini bin-basamakları şeklinde biçimlendirmekte kullanılır. Parametre olarak sayı içeren değişkenin adını, ondalık bölümün kaç haneli olacağını, ondalık hanesini ve binler basamaklarını ayırmakta kullanılacak karakteri kabul eder. Örnek:
$degisken = 1234567890.1234567890 ;
echo (number_format($degisken, 4 chr(44) , ".") ); //chr(44)=virgül
Bu deyimle 1234567890.1234567890 şeklindeki değer, Browser penceresine "1.234.567.890,1235" şeklinde yazdırılacaktır.
Tarih ve Saat Düzenleme
PHP'nin tarih ve zaman bilgisini kullanmamızı sağlayan getdate() fonksiyonunun yanı sıra, elde ettiğimiz bilgileri çok daha esnek biçimlendirmemizi sağlayan date() fonksiyonu da sık kullanılır. Bu fonksiyon çağrıldığı yerde bize Unix sisteminin Epoch zaman-tarih damgasını verir. Bu verinin biçimlendirilmesi için çeşitli parametreler vardır. Bu parametreler, gün adlarının dili ve tarihlerin yazılışı bakımından Web sunucusunun bulunduğu bilgisayardaki bölgesel ayarlara göre sonuç verir.
date() $tarih date( biçimlendirme_parametreleri );
Burada biçimlendirme_parametleri yerine şunları yazabilirsiniz:
a 12 saat esasına dayanan Anglo-Sakson sistemlerinde öğleden önce ("am") veya öğleden sonra ("pm") işaretinin verilmesini sağlar.
A Aynı işaretlerin büyük harfle yazılmasını sağlar.
d İki haneli gün sayısı, tek haneli günlerin önüne sıfıır konur: "01" - "31"
D Üç haneli gün adı kısatması: "Cum"
F Uzun ay adı: "Ocak"
h 12 saatlik sistemde saat: "01" - "12"
H 24 saatlik sistemde saat: "00" - "23"
g 12 saatlik sistemde tek haneli saatlerin önüne sıfır konmadan saat: "1" - "12"
G 24 saatlik sistemde tek haneli saatlerin önüne sıfır konmadan saat: "0" - "23"
i Dakika: "00" - "59"
j Tek haneli sayıların önüne sıfır konmadan gün sayısı "1" - "31"
l (küçük L harfi) Uzun gün adı: "Cuma"
L Artık yıl olup olmadığına ilişkin Boolean (doğru/yanlış) değişken. Artık yıl ise 1, değilse 0.
m Tek hanelilerin önüne sıfır konarak ay sayısı: "01" - "12"
n Tek hanelilerin önüne sıfır konmadan ay sayısı: "1" - "12"
M Kısaltılmış ay adı: "Şub"
s Saniye: "00" - "59"
S İngilizce ('ncı anlamına) 2 karakter ek: "th", "nd"
t Belirtilen ayın gün sayısı; "28" - "31"
w Haftanın gün sayısı: "0" (Pazar veya Pazartesi) - "6" (Cumartesi veya Pazar)
Y Dört haneli yıl: "2000"
y İki haneli yıl "00"
z Yılın gün sayısı: "0" - "365"
Örnek:
print (date ("l dS of F Y h:i:s A"));
Browser penceresine İngilizce bölgesel ayarlar yapılmış bir bilgisayara kurulu Web sunucusunda: "Sunday 30th of July 2000 07:51:08 AM" yazdırır.
print (date ("l, d F Y g:i:s"));
Browser penceresine Türkçe bölgesel ayarlar yapılmış bir bilgisayara kurulu Web sunucusunda: "Pazar, 30 Temmuz 2000 07:51:08" yazdırır.
date() ve mktime() fonksiyonlarını birlikte kullanarak geçmiş veya gelecek tarihleri bulma imkanı de vardır. Örnek:
$yarin = mktime (0,0,0,date("m") ,date("d")+1,date("Y"));
$gecen_ay = mktime (0,0,0,date("m")-1,date("d"), date("Y"));
$gelecek_lyl = mktime (0,0,0,date("m"), date("d"), date("Y")+1);
Düzenli İfadeler
Unix işletim sistemini geliştirenlerin bilişim teknolojisine kazandırdığı bir diğer değer biçilemez araç olan Düzenli İfadeler (Regular Expressions), belki de işaretlerinin karmaşıklığı sebebiyle programcıların fazla dokunmak istemedikleri bir alandır. Bu kavramla daha önce tanışmış olmayanlara, CGI veya Javascript kodlarında gördükleri,
^.+@.+\\..+$
işaretlerinin, Düzenli İfade işlemlerine ait olduğunu belirtilim. Bu işaretler ve onların arasına koyduğumuz karakter örnekleri ile, PHP'nin aradığımız bir metnin karakterlerinin hangi diziliş, sıralanış konumunda olduğuna bakarak, bize o metni bulmasını sağlarız; ya bu metni kullanırız, sileriz veya değiştiririz. Dolayısıyla, Düzenli İfade demek, bir diziliş, sıralanış biçimi demektir. Düzenli İfade oluşturarak, PHP'ye "İşte buradaki gibi sıralanmış karakterleri bul!" demiş oluruz. Düzenli İfade, PHP'ye verdiğimiz sıralanışa uygun metnin nerede ve kaçıncı kez bulunmasını istediğimizi de belirtir. Ayrıca, bu ifade ile, PHP'nin bulduğu metni (veya metinleri) ne yapmasını istediğimizi de söyleriz.
Eşleştirme deyimleri ve işaretler
PHP'nin karakter ve sıralanış eşlemede kullanılan düzenli ifade komutlarını kısaca ele alalım; sonra bunları kullanmamıza imkan veren fonksiyonları görelim.
^hakk
"hakk" ile başlayan bütün kelimeleri bulur. ^işareti, onu izleyen karakterin sadece alfanümerik değişkenin başında olması gerektiğine işaret eder. Bu deyimle, "Hakkı Öcal bugün buradaydı!" veya "Hakkıdır hakka tapan, milletimin istiklâl!" eşleşebilir; fakat "Anaların hakkı ödenmez!" eşleşmez; çünkü PHP açısından ^işaretinin anlamı, "Başlangıcında 'hakk' karakterlerinin sıralanıyla aynı sıralanıştaki alfanümerik değeri bul!" demektir.
edilemez$
Bu deyim ise PHP'ye "edilemez" ile biten bütün kelimeleri bulur. Sözgelimi, "Kötümser insanın yükselişinden bahsedilemez" cümlesi bu deyimle bulunabilir; fakat sonunda nokta olduğu için ".. edilemez." diye biten hiç bir cümle bu deyimle eşleşemez.
^hakkı$
PHP, başında ^ işareti, sonunda $ işareti bulunan kararter sıralanışını, aynen arar; yani bu deyim, birinci örnekteki üç cümleyi de bulamaz.
hakk
Bu deyim ise her üç cümleyi de buldurur; çünkü üçünde de bu dört karakter bu sıralanışla mevcuttur. PHP'nin Düzenli İfadeleri, bütün rakam ve harfleri eşleştirebilir. Fakat sorun, özel karakterlerde çıkar. Sözgelimi, sekme işareti, satır sonlarında yeni-satır/satırbaşı işareti, gibi özel karakterleri, ancak önlerine Escape işareti olan ters bölü işaretini koyarak buluruz.
/////////////////////KUTU/////////////////////
Düzenli İfadelerde Özel Karakterler
[\b] Geri (Backspace) karakterini bulur.
\b Belirtilen karakterle sınırlanan kelimeyi bulur: k\b, "hak mücadelesi" ifadesindeki birinci k'yı bulur; çünkü bu harf, bir kelime sınırlayıcıdır.
\B Belirtilen karakterle sınırlanmayan kelime yoksa, başlayanı bulur: k\Bi, "üç kişi" ifadesindeki 'ki'yi bulur.
\cX X yerine yazacağımız kontrol karakterini bulur. Örneğin, \cA, Ctrl+A'yı, \cZ ise Ctrl+Z'yi bulur.
\d 0'dan 9'ya kadar bir rakamı bulur: IE\d, her ikisi de herhangi bir rakamla biten "IE5" ve "IE4" değerlerini ikisini de bulur,
\D Herhangi bir ondalık işaretini bulur.
\f Form-feed (kağıt çıkart) karakterini bulur.
\n Newline (yeni satır) karakterini bulur.
\r Return (satırbaşı) karakterini bulur.
\s Boşluk (space) bulur.
\S Yatay ve düşey sekme, kağıt-çıkart, yeni satır, satırbaşı ve boşluk dışındaki herhangi bir karakteri bulur.
\t Yatay sekme (Tab) karakterini bulur.
\v Düşey sekme karakterini bulur.
\w Herhangi bir harf, rakam veya alt-çizgiyi bulur.
\W Harf, rakam ve alt-çizgi dışındaki karakteri bulur.
\xHex Verilen 16 tabanlı (Hexadecimal) sayıya uygun Escape karakterini bulur. Örneğin, \n25, % işaretini bulur.
///////////////////////KUTU BİTTİ///////////
Bu arada noktalama işaretlerini arattırırken, önlerine ters bölü işareti koymak gerekir. Ters bömü işaretini de yine önüne ters bölü işareti koyarak (\\) arttırabilirsiniz.
Karakter Grupları
PHP'nin Düzenli İfadeleri'nde kolaylık sağlayan ve mesela ziyaretçinin bir Form'da bir INPUT etiketine verdiği yanıtıların içinde olmaması veya olmaması gereken karakterleri bulmamıza imkan veren karakter grupları oluşturma yöntemini de kullanabiliriz. Sözgelimi bütün sesli hafleri aratmak için şöyle bir karakter grubu oluşturabiliriz:
[OoUuÖöAaOoEeıIiİ]
Karakter gruplarını köşeli parantez içinde yazarız. Bu deyimle, PHP, içinde herhangi bir sesli harf bulunan bütün değerleri eşleştirecektir. Bu yöntemden yararlanarak, şu grupları kullanabiliriz:
[a-z] Herhangi bir küçük harfi bulur.
[A-Z] Herhangi bir büyük harfi bulur.
[a-zA-Z] Herhangi bir büyük veya büyük harfi bulur.
[0-9] Herhangi bir rakamı bulur.
[0-9\.\-] Herhangi bir rakamı, noktayı veya kesme çizgisini bulur.
[ \f\r\t\n] Herhangi bir Form-feed (kağıt çıkart), Newline (yeni satır), Return (satırbaşı) karakterini veya boşluğu (space) bulur.
Sözgelimi, bir alfanümerik değer kümesinde b3, u2, n9 gibi birincisi küçük harf, ikincisi rakam olan iki karakterlik dizileri bulmak istiyorsak, arama grubunu şöyle kurarız:
^[a-z][0-9]$
Bu deyim PHP'ye, a'da z'ye küçük harfle başlayan, (^işareti aranan unsurun değerin başında olması gerektiğini söylüyor) ve sonunda 0'dan 9'a bir rakam bulunan kelimeleri bulmasını söyleyecektir. PHP, bu kelimenin sadece iki harfli olmasına dikkat edecektir; çünkü grubumuzun bir başı ve bir de sonu belirlendiğine göre, üç karakterli değerlerin bulunması imkanı yoktur.
^işareti köşeli parantez içinde grup deyimi oluştururken kullanılırsa, bu olumsuzluk anlamı taşır. Sözgelimi, iki rakamlı ancak birinci karakteri rakam olmayan fakat ikinci karakteri rakam olan değerlerin bulunması için şu deyim gerekir:
^[^0-9][0-9]$
Burada en baştaki ^işareti "başında" demektir; ancak hemen arkasından gelen grupta "rakam olmayan" demiş oluyoruz; ikinci grup ve sonundaki $ işareti ile "rakamla biten" anlamına geliyor. Deyimde sadece baş ve sonu gösteren iki eşleştirme unsuru bulunduğuna göre bu deyim, "başında rakam olmayan, sonunda rakam olan iki karakterli değerleri" bulmaya yarayacaktır. Bu deyim söz gelimi 13'ü bulmayacak, fakat u2'yi bulacaktır. Bu yöntemle şu grupları yapabiliriz:
[^a-z] Küçük harf olmayan herhangi bir harfi bulur.
[^A-Z] Büyük harf olmayan herhangi bir harfi bulur.
[^\\\/\^] \ , / veya ^ dışında herhangi bir karakteri bulur.
[^\"\'] Çift ve tek tırnak dışında herhangi bir karakteri bulur.
Grup oluşturmada kullandığımız özel karakterler de vardır. Örneğin nokta işareti (.), yeni satır başlangıcı olmayan herhangi bir karakter anlamına gelir. Dolayısıyla,
^.0$
deyimi yeni satırla başlamayan ve sıfır ile biten herhangi iki karakterli değeri bulacaktır.
PHP'nin kullanılmaya hazır özel Düzenli İfade eşleştirme grupları da vardır:
[[:alpha:]] Herhangi bir harf
[[:digit:]] Herhangi bir rakam
[[:alnum:]] Herhangi bir harf veya rakam
[[:space:]] Herhangi bir boş karakter
[[:upper:]] Herhangi bir büyük harf
[[:lower:]] Herhangi bir küçük harf
[[:punc:]] Herhangi bir noktalama işareti
[[:xdigit:]] Herhangi bir Hexadecimal karakter. [0-9a-fA-F]
Karakter eşleştirmede tekrar sayısı da bir özellik olarak kullanılabilir. Tekrar sayısı belirtmek için süslü parantez ({}) kullanırız. Örnekler:
^a{4}$ İçinde sadece dört adet küçük a harfi bulunan kelimeleri seç: aaaa.
^a{2,4}$ İçinde sadece iki üç veya dört adet küçük a harfi bulunan kelimeleri seç: aa, aaa, aaaa gibi
^a{2, } İki veya daha fazla küçük a harfi bulunan kelimeleri seç: haar, haaar, haaaar gibi. Bu deyim "har" kelimesini seçmez.
\t{2} Ardarda iki sekme işaretini bul
.{2} Herhangi çift karakteri bul: aa, &&, == gibi
^\-{0,1}[0-9]{1,}$ Negatif veya pozitif herhangi bir tam sayıyı bul
^[0-9]{1,}$ Pozitif herhangi bir tam sayıyı bul
Bu tür deyim oluşturma işlemleri giderek karmaşıklaşabilir. Örneğin:
^\-{0,1}[0-9]{0, }\.{0,1}[0-9]{0, }$
Bu karmaşık deyim aslında sadece "Negatif veya pozitif bir ondalık (double) değeri bul," anlamına geliyor. Kısaca irdelersek, aranan degerin sıfır veya bir kere tekrarlanan bir kesme çizgisiyle başlayabileceğini ("Sıfır veya bir kere" demek, olsa da olur, olmasa da anlamına geliyor!) bunu sıfır veya daha fazla kere tekrarlanan bir rakamın izleyebileceğini, onu da sıfır veya bir kere tekrarlanan bir nokta işareti ile sonunda sıfır veya daha fazla kere tekrarlanan herhangi bir rakamın izleyebileceğini söylemiş oluyoruz.
PHP bu tür karmaşık ifadelerin hatasız yazılmasını sağlayan kısayollara sahiptir. Bunları sıralayalım:
? {0,1} anlamına gelir. Kendisinden önce yer alan unsurun en az sıfır en çok bir kere tekrar edilmesi gerektiğini (olmayabileceğini ama olursa en fazla bir kere olabileceğini) belirtir.
* {0, } anlamına gelir. Kendisinden önce yer alan unsurun sıfır veya daha fazla kere tekrar edilmesi gerektiğini (tümüyle opsiyonel olduğunu) belirtir.
+ {1, } anlamına gelir. Kendisinden önce yer alan unsurun en az bir veya daha çok kere tekrar edilmesi gerektiğini (bulunmasının zorunlu olduğunu) belirtir.
Bu kısa-yolları kullanarak, yukarıdaki karmaşık ifadeleri basitleştirelim:
^[a-zA-Z0-9_]+Ş En az bir harf veya rakam veya altçizgi içeren herhangi bir kelime
^[0-9]+Ş Herhangi bir pozitif tamsayı
^\-?[0-9]+Ş Herhangi bir tamsayı
^\-?[0-9]*\.[0-9*$]+Ş Herhangi bir kesinli (double) sayı
Bir Düzenli İfade'nin yazılışında birden fazla arama-sıralanış deyimine yer verebiliriz. Bunu yapmamızı sağlayan | işaretidir. Örneğin,
\.com|\.co\.uk
ifadesi ile, ya ".com" ya da ".co.uk" değerlerinin bulunmasını sağlayabiliriz. Burada | işareti "veya" kelimesi gibi düşünebilirsiniz.
Düzenli ifadeler yoluyla INPUT etiketinden gelen değerleri incelerken hata yapmak kolaydır. Bunun için kendi ifadelerinizi mutlaka sçeşitli olasılıklara karşı sınamalısınız. Bu bölümün başında örnek olarak verdiğimiz Düzenli İfade'yi hatırlıyor musunuz?
^.+@.+\\..+$
Örneğin bu ifade, ziyaretçinin elektronik posta adresini yazması gereken bir INPUT etiketinin sağladığı değerin gerçekten elektronik adres biçimi taşıyıp taşımadığını sınar. Baştaki ^ ve nokta işaretleri ile artı işareti değerin önünde boşluk olmamasını sağlıyor; @ işareti ise değerin içinde @ bulunması gerektiğine işaret ediyor. Tekrar eden nokta ve artı işaretleri "ne kadar olursa olsun ve ne olursa olsun" anlamına geliyor. Bunu izleyen nokta karakterini gösteren (\.) işaret buralarda bir de gerçekten nokta olması gerektiğini ve bunu izleyen nokta ve artı tekrar "ne olursa olsun, ne kadar olursa olsun" anlamını taşıyor. Başka bir deyişle, aradığımız değerin "herhangi bir şey" @ "herhangi bir şey daha" . "birşeyler daha" şeklinde olduğunu belirtmiş oluyoruz. Ne var ki deyimiçinde iki nokta veya iki @ işareti olan veya @ işareti ile nokta arasında bir şey bulunmayan veya @ veya noktadan öncesi ya da sonrası boş olan bütün değerleri safdışı etmeye yetmeyecektir. Sözgelimi bir ziyaretçimiz "@@@@.@@@" yazarsa, bu deyim bu değeri geçerli bir elektronik adres sayacaktır.
PHP programlarımızda ziyaretçilerimizin verdiği değerleri çeşitli bakımlardan sınamak ve seçmek mümkündür; ancak hiç bir zaman yazılanların doğruluğunu garanti edemeyiz. Fakat özellikle bir metinde bulunmaması gereken işaretlleri PHP'ye aratabiliriz. Bunu Düzenli İfade Fonksiyonları sağlar.
Düzenli İfade Fonksiyonları
Yukarıda öğrendiğimiz Düzenli İfade yazma tekniklerini, PHP'nin bize sağladığı beş fonksiyonda parametre olarak kullanırız. PHP'nin ayrıca Perl-tarzı düzenli ifade fonksiyonları da vardır. Bu fonksiyonlardan, ya bize bir boolean (doğru/yanlış) değer döner; ya da fonksiyon istediğimiz işi yaparak vardığı sonuçları verdiğimiz değişkene yazar. Biz, daha sonra bu değere bakarak veya değişkenin değerlerini kullanarak, PHP programımızın akışını kontrol edebiliriz. Burada ele alacağımız fonksiyonlara ilişkin örneklerde, daha önceki bölümlerde oluşturduğumuz konuk defteri programı ile Web ziyaretçilerimizin sunucuya göndereceği bilgileri doğrulamaya ve muhtemel zararlı kodlardan ayıklamaya çalışacağız.
ereg() ve eregi()
PHP'nin temel Düzenli İfade Fonksiyonu, ereg(), arattığımız karakter sıralanışı bulunduğu taktirde doğru, bulamadığı taktirde yanlış karşılığı bir değer verir. Fonksiyonu şöyle yazarız:
$bir_degisken = ereg("eşleştirilecek_sıra" , $kaynak , $yeni_değişken);
Fonksiyonun aradığımız eşleştirmeyi yapması halinde, buradaki $bir_degisken'in değeri true/doğru, yapamaması halinde false/yanlış olacaktır. Eşleştirme sırasının nasıl oluşturulduğunu yukarıda gördük; bu ifadelerden işimize uygun olanı buraya tırnak içinde yazarız. $kaynak, eşleştirilecek sıralamanın içinde aranacağı değeri tutan değişkendir. Fonksiyonun bir diğer becerisi, eğer eşleştirilecek sıralamayı gruplar halinde verirsek, kaynakta yapacağı eşleştirme olursa, buna uygun değerleri bir dizi değişkene yazabilmesidir; istersek bir parametre olarak bu yeni değişkenin almasını istediğimiz adı veririz; böylece eşleştirme sonucu bulunan değerler kaydedilmiş olur.
eregi(), aynen ereg() fonksiyonu gibi çalışır; sadece eşleştireceği değerlerde büyük-harf/küçük-harf farkı gözetmez.
Daha önceki bölümde oluşturduğumuz ve kd_01.php adıyla kaydettiğimiz konuk defteri programının akış planını, ziyaretçinin Form'a yazdığı ve sunucuda $HTTP_POST_VARS dizi-değişkeninde tutulan değişkenlerinden elektronik posta adresi ilge ilgili olanı gerçekten içinde en az bir @ işareti ile en az bir adet nokta içip içermediğine bakarak sınayabiliriz. Böyle bir sınama için gerekli kod şöyle olabilir:
if (eregi("^.+@.+\\..+$", $adres, $email)) {
}
else {
$hata = "Elektronik posta adresinizde bir hata var!
";
echo $hata;
include("kd_hata_halinde.htm");
exit;
}
Program, bu örnekte $adres değişkeninde kayıtlı değerin içinde aradığı sıralamayı bulursa, eşleşen değeri $email adlı yeni bir değişkene yazacak ve if sınavının sonucu doğru olacaktır. Bu sıralamaya uygun bir değer bulunamazsa, if sınavı else deyimine atlayacak ve bir hata mesajı üretilerek, bu program durdurulacaktır. (Burada, yaptığı hayatı düzeltmesi yani geçerli bir elektronik posta adresi vermesini sağlayan yeni sayfanın, include komutu ile ziyaretçiye gönderildiğine dikkat edin. Bu programın yeni biçimi kitapçığın örnek kodları arasında kd_02.php adıyla bulunabilir.)
ereg_replace() ve eregi_replace()
Gördüğümüz gibi, ereg() arattığımız karakter sıralanışı bulunduğu taktirde doğru, bulamadığı taktirde yanlış karşılığı verdikten sonraduruyor! Oysa kimi zaman arattığımız ve bulunan değerin başka bir değierle değiştirilmesi gerekebilir. Bunun için ereg_replace() ve eregi_replace() fonksiyonlarını kullanırıız:
ereg_replace("eşleştirilecek_sıra" , yeni_metin , $kaynak);
Fonksiyonun aradığımız eşleştirmeyi bulursa, bu değerin yerine verdiğimiz yeni metni koyacaktır; yeni metni bir değişkenin değeri olarak da verebiliriz. Uygulama örneği için yine konuk defteri örneğine dönelim. Ziyaretçilerimiz kimi zaman yanlışlıkla, kimi zaman pek de iyi niyet sonucu olmadan, kendilerinden beklediğimiz isim, adres ve mesaj yerine sunucu veya başka ziyaretçilerin Browser programları tarafından kod gibi algılanacak metinler yazabilirler. PHP'de güvenlik bölümünde bu konuda daha ayrıntılı bilgi bulacaksınız. Burada sadece bu tür zararlı metinlerin genellikle programlarda bulunması gereken karakterler içerdiğini söylemekle yetinelim. Bu tür karakterlerin başında < ve > işaretleri bulunur! Dolayısıyla, biz de ziyaretçimizden gelecek verilerin yazıldığı değişkenlerin değerlerinde bu işaretleri aratabilir ve bunları içi boş bir alfanümerik değer ile değiştirebilir; yani silebilir. Zararlı olabilecek kodların arasında daha bir çok karakter bulunabilir; ancak Script diliyle yazılması gereken bu kodlardan < ve > işaretlerini kaldırılması kodları işlemez hale getireceği için, şu aşağıdaki örnek yeterli olabilir:
$adi = ereg_replace("<","",$adi);
$adi = ereg_replace(">","",$adi);
$adres = ereg_replace("<","",$adres);
$adres = ereg_replace(">","",$adres);
$mesaj = ereg_replace("<","",$mesaj);
$mesaj = ereg_replace(">","",$mesaj);
Burada ereg_replace() fonksiyonu, ziyaretçiden gelecek üç değişkenin değerlerinde < ve > işaretlerini aramakta onların yerine içi boş bir metin ("") yazmaktardır. (Bu örneği içeren konuk defteri, bu kitapçığın örnek kodları arasında kd_03.php adıyla bulunabilir.)
split()
Düzenli İfade ile çalışan bu fonksiyon, vereceğimiz eşleştirme sıralamasını sınırlayıcı olarak kullanarak, belirteceğimiz değerde bulduğu değer parçalarını ayırır ve bunları ayrı ayrı bir dizi değişkenin elemanları olarak kaydeder. Bu fonksiyonu şöyle yazarız:
$yeni_dizi_değişken = split("eşleştirilecek_sıra" , $kaynak, sınır_sayısı);
Fonksiyon, aradığı sıralamayı bulamazsa, false/yanlış sonucunu verir. Burada sınır sayısı olarak vereceğimiz rakam, oluşturulacak yeni dizi değişkene en fazla kaç eleman yazılmasını istediğimizi gösterir. Bu sayıyı vermezsek, PHP yeni dizi değişkenin gerektiği kadar elemana sahip olmasını sağlar. Bir örnek vererek, bu fonksiyonu nasıl kullanibileceğimizi görelim:
$metin = "İnsan sözüyle kendini gösterir, davranışlarıyla ruh halini aksettirir.";
$aranan = " ";
$yeni_dizi_değişken = split($aranan, $metin);
foreach ($yeni_dizi_değişken as $eleman) {
print "$eleman
";
}
?>
Bu programda PHP, $metin değişkeninin içerdiği değerde $aranan değişkeninin içerdiği değeri, yani boşluğu, eşleştirilecek unsur olarak kullanacak ve $metin değişkeninin değerini boşluklarından parçalara ayıracaktır. Ayrılıcak her yeni parça, $yeni_dizi_değişken adlı değişkenin elemanları olarak atanacaktır. Programın geri kalan kısmı ise, bu yeni dizinin elemanlarını görüntülemekterdir.
sql_regcase()
İçinde büyük harf-küçük harf ayrımı olan bir değeri büyük harf-küçük harf ayrımı olmayan Düzenli İfadeler haline çevirir. Bu fonksiyon bizden Düzenli İfade almaz, tersine Düzenli İfade oluşturur. Örnek:
$metin = "Sözler";
echo(sql_regcase($metin);
?>
Bu program, Browser penceresine şu metni yazdırır:
[Ss][Öö][Zz][Ll][Ee][Rr]